Hyrija e dheut dhe Helena e Trojës
Tragliatella, Cerveteri zgjidh enigmen e luftës së Trojës ?
Kjo vaze është gjetur në sitin arkeologjik etrusk të Tragliatella (Cerveteri) ku mbi të duken grafite të ndryshme mbi modelin proto-Korintian rreth 620 para krishti, ekpozuar në muzeun Capitolini, sjellur nga Tina Figerio në Rasna.
Pak fjalë për qytetrimin Egjeanë:
Qytetrimi Egjeanë -2500 deri -1200 para Krishti.
Qytetrimi Egjeanë -2500 deri -1200 para Krishti.
Virgjili e thotë në vargun e Eneides, aty kur Eneu pas sa e sa mundimeve, si këshill kishte marrur nga Hyji se, ai duhej të kthehej në Kretë andej kah kishin ardhur te parët e tij dikur, pra në Knoson e bukur pranë malit Ida...!
Poashtu edhe né patjetër se duhët të rikthehëmi në Kretë (dikur Kandia) pranë nënës son të vjetër në Knosë në djepin e qytetrimit tonë që i mundësoj pastaj Grekëve të krijojnë një qytetrim që u bë i yni dhe i të gjithë popujve europianë.(Gustav Gloz).
Mirëpo, a mos fshihet këtu rrefimi i Homerit për luften e Trojës më ndryshe e cila paska kenë në realitet kjo Trojë brenda mureve të Mikenes ?
Duke ndjekur etimologjin tonë dialektore hap pas hapi mendoj se arrijmi
edhe deri tek ky labirinti i madh Mesdhetar i gjithë popujve i gjitha
gjuhëve të përbashkëta, i gjitha qytetrimeve e kulturave të njajajta dal
ngadale, nga "truia" tek "gruia" që gjuha franke ende fshef këtë
etimologji.
Teoria e nji studiuesi tonë të famshëm edhe këtu perputhet; sa më largë nga qëndra fshifen etimologji të së kaluarës sonë, si e thotë edhe Virgjili, kthim tëk nëna jonë e vjetër që ishte nji strufullog, nji çerdhe që mbeti si nji vrim e shpuar nga qytetrimi i vjetër Egjeanë ?
Fjala "TRUIA" mund të zberthehët lehtë, simbolizon Trojën legjendare përmes rrënjës së emrit ="Trû-t" tona, vrimat në tru tona ?
=vrima që është edhe GRUIA apo =TRUIA, labir-inti="bir-la", por, gruaja a nuk eshte plotë tru ?
Kjo fjala "tru" i pergjigjet fjalës dialektore "s' -Trû-fû-llogi" =(strufullog i flokve) folé, vendi i fjetjes së zogjëve, apo "vrima"=Trû-ia ku shtréhét zogu enigmatik për të bërë vén e tij nga e cila lindi nji Siréne, gjysmë grua e gjysmë peshkë ?
Teoria e nji studiuesi tonë të famshëm edhe këtu perputhet; sa më largë nga qëndra fshifen etimologji të së kaluarës sonë, si e thotë edhe Virgjili, kthim tëk nëna jonë e vjetër që ishte nji strufullog, nji çerdhe që mbeti si nji vrim e shpuar nga qytetrimi i vjetër Egjeanë ?
Fjala "TRUIA" mund të zberthehët lehtë, simbolizon Trojën legjendare përmes rrënjës së emrit ="Trû-t" tona, vrimat në tru tona ?
=vrima që është edhe GRUIA apo =TRUIA, labir-inti="bir-la", por, gruaja a nuk eshte plotë tru ?
Kjo fjala "tru" i pergjigjet fjalës dialektore "s' -Trû-fû-llogi" =(strufullog i flokve) folé, vendi i fjetjes së zogjëve, apo "vrima"=Trû-ia ku shtréhét zogu enigmatik për të bërë vén e tij nga e cila lindi nji Siréne, gjysmë grua e gjysmë peshkë ?
E gjithë freska mbi këtë vaze shfaqet përmes figurave të ilustruara qe
janë te grrithura si nji grafiti me simbole enigmatike ku ndeshen
personazhe mitologjike që i njohim përmes rrëfimit në Iliden e Homerit
aty e njohim mitin për Helenen e bukur, e shohim Trojën dhe gjoja se dy
ushtri rivale të cilat ndeshen në këtë "vrim" tek Truia apo Gruia, mos
mshifet per mes mendjes së gruas truri magjik-mençuria, zgjuarsija Mirepo
është interesante kjo se edhe në nji vazë të gjetur në Mikenenë, jo
si kjo etruske që është më vonshme dhe me ilustrime të gerrvishura mbi
vazë por aty ne shofim një tablo më të pasur sidomos tek veshjet e
këtyre këmbësorve të cilët edhe këta janë të rreshtuar si tek tabloja
etruske e vazës Traglliata dhe janë me veshje madheshtore, jo si ata
barbarët derra që i shohim tek etrusket, edhe këta mbajnë në duar
shtiza dhe helmeta si dhe mburoje por edhe veshje të pasura të një
epokes së hershme edhe më madheshti hecin të rreshtuar thuaja se shkojnë
në ndonjë luftë në Trojë por, e pam këtu tek Traglliata se, ata ishin
nisur diku tjetër për në Trua të Mikenës drejtë labirintit të
famshëm të mbretit Hanuvati dhe veshjet e tyre lëjnë mbrresa sidomos
çerapat e gjata me tufa dhe poashtu mbi helmetat e tyre të veçanta
shohim vjerrur mbi brinjë të ndonji bishe edhe aty mbajnë tufa, shihet
kjartë se këta luftetarë janë të veshur mirë sikur shkojnë në dasmë e
jo në luftë, mbajë fustanela të shkurtëra palë-palë dhe si mbathje
shputa me formë krrylje dhe se çorapet e gjata shkojnë deri nën
gjunjë hjéshuar edhe aty me tufë për mrekulli sa që të qon mallin se
aty shfaqen labërit tanë ?
Pse ky ndryshim mes këtyre dy ilustrimeve dhe dy epokave largë njëra tjetrës për rreth 700 vite ?
Mirëpo vjen edhe pikpetja tjetër tani edhe më e madhja; Si
ka mundësi kjo që, këto ilustrime mbi këtë vazëne Cerveterit në Etruri
perputhen me këto imazhet e zbuluara më vonë edhe në Mikenë ku në të dy
enët shofim këmbësor të veshur dhe që mbanin helmeta e mburoje sikur të
shkonin në luftë, por, në realitet ata prisnin në rreshtë për të hyrë
tek kjo "Truia" kjo "vrima" apo foleja e dashurisë që ruhej mirë në
pallatin e mbretit në Mikenës në vendin e quajtur TRUIA apo g-RUIA, të
cilat i ruanin aty të mbyllura në labirint kuaty ishte e mbyllur një
grué e ruajtura mirë, sikur që kafka e jonë që na e mbron trurin,
truia ?
Si duket nga deshmit tjera këtu që do ti shohim, lufta e Trojës na ishte vetëm se një lojë argëtuese për Mikenasit e quajtur "Truia" (vrima) apo frika ai i cili nuk ia arrinte ta zgjedhte këtë enigmen (labirinti i ilustruar gjithnjë sipër nji vaze apo knaté) të mbushur me vër atij do ti préhej koka..?
Skenarin e shkruante kështu dal nga dale edhe Homeri kur i shihte këto vaze, pra, nga pamundësija për të zgjidhur enigmen, Homeri ia nisi e po këndonte, si tek ato rrëfimet e "1001 nétëve" kur dy motrat Shehrezada e Dunjezada ishin ngishtë, që mos ti shkonte koka Sherezades ajo ia nis e i rrëfen burrit përralla të pafundëta që zgjatën disa vite, për të shpëtuar kokën e saj ..!
=TABLOJA E PARË=
Skéna Numer°2./Truia/ Pallati Mikenës/Brënda./Ditë:
"Kishte dal shpallja se kush don me ia parë vetëm gishtin e dores hymja kushton 100 dukat !
Përë të parë tërë trupin e saj s'kishte askush pasuni aqë të madhe..."
"Nga të katër anët u quen populli t'ia shofin vetëm gishtin e dorës asaj bukuroshës.
Në këtë imazh shohim se, për të hyrë në Labirintin e Mikenës për të parë dy hyrije té hjeshme dhe pastaj duhej të hetonin se cila ishte më e bukura, kjo e Parisit apo ajo e Hektorit ?
Përë të parë tërë trupin e saj s'kishte askush pasuni aqë të madhe..."
"Nga të katër anët u quen populli t'ia shofin vetëm gishtin e dorës asaj bukuroshës.
Në këtë imazh shohim se, për të hyrë në Labirintin e Mikenës për të parë dy hyrije té hjeshme dhe pastaj duhej të hetonin se cila ishte më e bukura, kjo e Parisit apo ajo e Hektorit ?
Djaloshi me helmeten magjike dh hyrija, ndosht te kujtohet ky kendveshtrim i kësaj përrllzes sonë, jo e shkruar as vizatuar mbi vaze por e trasheguar brez pas brezi deri ne ditet tona, edhe se ndoshta një rrefim fantastik mirepo me duket se në te gjejmi bazat e kësaj epokes trojane.Aty do dilte nji film holivudian i mrekullueshem, nuk e di se sa e kanë lexu apo jo, por, nderlidhet krejtësishtë kjo prrallz me syzheun që e hasem mbi vazen etruske qe e pam aty ne ilustrime, deri edhe tek veshjet tona, Parisi me Plis.
Pagesa bëhëj tek falltorja, guvernatorja e tempullit "Truia", e shohim se Parisi si princ që ishte, aty bën negociata me guvernanten, ka në dorë dy vé ose ndonji guri të çmuar?
Kurse Hektori (në fund të rreshtit i cili mban nji krryle si të Mojsiut, e pamë aty më parë se ai kishte shitur cjapin (e shohim në imazhin tjetër prapa kësaj vazes) për të blerë këta 7 skllavër (me mburoje derri) për të bërë pagesen ?
Pastaj poshtë, nën imazhin e sipërm në të djathtë falltorja i drejton tek dhoma e pritjes që është nën labirint dhe kur hyjnë këta dy trima, falltorja ua ckton shtratin secilit ku pastaj, duhej që këta të zgjidhnin se, cila ishte më e bukur nga këto dy bukuroshet. ?
Mjerishtë qe Oliver Stone nuk më është drejtua që ta shkruanim skenarin se bashku për filmin "Troy" por do ta bëjmi nji film tonin pse jo, planet e labirintit tonë i kemi n'xhep, t'ja nisim prej fillimit edhe nji herë ta xhirojmi filmin si do të duhej të ishte, këtë herë sepse, aty me ikjen e Helenes në filmin "Troy" Oliver Stone e thur shumë dobët atë sken pa lidhje, sikur të zëvendesohej me këtë skenen që i mungonte do ishte më bindëse besoj, aty tek Stone e shofim disi ftohët atë ikje të famshme, aty Helena duket se erdhi në Trojë si e pikur prej qiellit.
Mjerishtë qe Oliver Stone nuk më është drejtua që ta shkruanim skenarin se bashku për filmin "Troy" por do ta bëjmi nji film tonin pse jo, planet e labirintit tonë i kemi n'xhep, t'ja nisim prej fillimit edhe nji herë ta xhirojmi filmin si do të duhej të ishte, këtë herë sepse, aty me ikjen e Helenes në filmin "Troy" Oliver Stone e thur shumë dobët atë sken pa lidhje, sikur të zëvendesohej me këtë skenen që i mungonte do ishte më bindëse besoj, aty tek Stone e shofim disi ftohët atë ikje të famshme, aty Helena duket se erdhi në Trojë si e pikur prej qiellit.
Te dy trimat flejnë aty në nji dhom në dy shtroje paralele njëra ndaj tjetres, në shtratin e majtë e shohim Parisin (mban në kokë plisin edhe kur flen..) kurse Hektori është në shtratin djathtas, (nuk mban plis)..
Ti kthehemiedhe njihere përrallzave tona; tek hyria e dheut dhe djaloshi me helmeten magjike ku edhe aty ndeshemi me nji hyrije si kjo në Truia të Mikenës, hyrja (bileta) kushtonte shtrenjtë, kishte njerëz të cilët lenin pasurine trasheguar aty para dritares së bukurohes veteme vetem për t'ia pare asaj gishtin, kështu e pësuan dy vllazerit e tij, shkuan e dhan aty secili nga 100 flori vetem për t'ia parë gishtin bukuroshes dhe kthehen me duar n'xhepa, tani do e vijojmi me disa skena te shkurta ne lidhje me teme, ngjajshmeria mes dy rasteve në perralzat tona dhe skenes mbi vazen etruske janë syzhe te epokave legjendare heroike si Hektori i cili ndihmon vellaun e tij Parisin që ta nxjerri nga labirinti te bukuren Helena, njashtu kemi edhe tek ne eposin e kreshnikve ku Gjeto Muji gjithnji mbeshtet vellaun e vogël Halilin edhe se ngajihere eshte ne vijn jo te drejte. Pra, lidhshmeria e eposeve tona me epiken homerike thuaja se perputhen në te gjitha pikat, pr që iu mungojnë te gjthve; vendi, brimi se nga pollen këto epose ?- "Kur i erdhi radha më të voglit plaku e pyeti edhe ate se a po i don 100 dukatë të korrupcionit apo një të fituar me njersë...
- Une po e dua një të fituar më ndjers,- i tha më i vogli.
Plaku ia zgjati vetëm një dukatë e i tha:
- Shiqo biro se ç'ka po të thëm: kur t'jeshë më s'ngushti , shko tek aj dollapi pas derës së oborrit dhe do gjëjsh aty diqka.
- Une po e dua një të fituar më ndjers,- i tha më i vogli.
Plaku ia zgjati vetëm një dukatë e i tha:
- Shiqo biro se ç'ka po të thëm: kur t'jeshë më s'ngushti , shko tek aj dollapi pas derës së oborrit dhe do gjëjsh aty diqka.
Nuke vonoj shumë e plaku ju vdiç e vorrosën.
Ditë pas ditësh u përhap lajmi se në një qytet aty afër kishte arritur një bukuroshe e rrallë !
Vetëm Zoti kishte ditur ta fali ashtu..."
Pas pak kohe, Helena me nji gjest të veçant dhe pa e diktuar falltorja e cila vezhgon pa ndarë sytë skenen nga dhoma tjetër pergjuese, por ngadale pa e hetuar falltorja kjo Helena e zgjuar e nxjerrë shpatullen e saj të bukur nga shtrati që ishte dhe e shtrin drejtë dhe e mban pak kohë ashtu të zgjatur ( si rosa kur del nga uji..) duke patur vëmendjen që t'ia shihte Hektori këmbën ?
2.) Pse Helena zgjati këmbën që ta shihte Hektori (shife me të kuqen)?
Helena i bëri të qartë Hektorit me këtë gjest duke shtrirë këmbën e saj të bukur drejtë tij, pse?
3.Mos ndoshta bishti i peshkut të Sirene së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshefur nën të si një zogë fetish që ishte për Mikenasit kjo rosa, prandaj, Parisi dhe Hektori pasi që e mbysin Sirenën ata fshehin Helenen e bukur nën lëkurën e bishtit të Sirenës dhe dalin nga Truia, a është kjo zgjidhja e vetme për të ikur Helenen e Bukur nga pallati i Mikenës..?Mos ndoshta Helena i bëri të qartë me këte gjest Hektorit se, ajo femër nuk është grua por një Siren, gjysëm femër gjysëm peshkë, prandaj duhet prerë bishtin e Sirenës..?!
Mirëpo, ka edhe diçka tjetër këtu magjike sepse, kur e shikojmi mirë këtë ilustrim duket sikur shpalosim nji libër, çka vrejmi edhe diçkateper interesante ?
Duke e ditur mirë Helena se, kjo Sirena ishte gjeloze në të dhe kjo mundohej ta emitonte Helenen, ajo pa bishte peshku e kjo me bishtënuk mund të ishin te barabarta mirëpo këtu Sirena bën gabimin fatal që do ti kushtoje me jetë !
Derisa Helena ishte me Parisin në shtrat, Sirena mundohej edhe ajo ta imitoje Helenen, bishtin e saj të peshkut e fshihte pas shpine mirepo, papritmas truri i punon Helenes aty dhe thotë vet me veti; "tani e kam rastin te lirohem nga ky labirinti, dhe çka bën ?
Derisa Hektori mirrej me Sirenen e cila vijonte te mos ia ndante sytë Helenes nga xhelozia derisa kjo flinte me Parisin, Helena thotë, do ta nxjerri këmben perjashta që ta shohi Sirena dhe pastaj edhe kjo ka për te bërë njisoj si unë, do ta nxjerri bishtin e peshkut që e ka të fshehur, keshtu që do zbulohet ky mashtrim, hektori do ta mbyste Sirenen e unë do dalësë bashku me ta nga labirinti ?Njashtu edhe vepron Helea e zgjuar, e nxjerrë këmbën jashtë kur, në të njajten kohë Sirena harron sekretin e mbajtur dhe e nxjerrë bishtinqë t'ia shihte Hektori ? Mirepo Hektori kur e sheh këtë mashtrim se kjo grua nuk qenka e bukura Hyrie por një Sirene me bishtë, e kap per fyti dhe ia nxë frymen, Sirena mbetet pa shpirtë !Shifeni njihere se çfare bën zgjuarsija e një truri të një femres më të bukur në Botë ?Si i shkoj mendja asaj se momenti kishte ardhur që të lirohej nga ky kafazi i roberisë ?
Kush ia diktoj Helenes se duhej vepruar njashtu që t'ia bënte sherrin Sirenes për ta shpëtuar veten nga labirinti ?
Askushi, por vetem se zgjuarsija natyrore e trurit të njeriut që quhet "vrima" bira, truni, "truia" kjo vrima e gogël e trurit tonë padyshim që e sundon universin e kësaj botes , pa tru ne nuk do shihnim, pa sy ka mundësi që po !
Hektori e heton se diçka i fshihte ajo dhe me dorën e majtë i'a kap rroben dhe kur ia shkoqë nga trupi papritmas Hektori e vren se kjo partnerja e tij nuk qënka fëmër si tjetra me këmbë por ishte një Siren deti, gjysëm peshkë gjysëm femër, e cila mundohet ta fshifte bishtin, por, Hektori i tërbuar nga kjo e papritur e shterngon ma sa fuqi që kishte në fytë derisa i ndalet fryma !
Ditë pas ditësh u përhap lajmi se në një qytet aty afër kishte arritur një bukuroshe e rrallë !
Vetëm Zoti kishte ditur ta fali ashtu..."
Pas pak kohe, Helena me nji gjest të veçant dhe pa e diktuar falltorja e cila vezhgon pa ndarë sytë skenen nga dhoma tjetër pergjuese, por ngadale pa e hetuar falltorja kjo Helena e zgjuar e nxjerrë shpatullen e saj të bukur nga shtrati që ishte dhe e shtrin drejtë dhe e mban pak kohë ashtu të zgjatur ( si rosa kur del nga uji..) duke patur vëmendjen që t'ia shihte Hektori këmbën ?
2.) Pse Helena zgjati këmbën që ta shihte Hektori (shife me të kuqen)?
Helena i bëri të qartë Hektorit me këtë gjest duke shtrirë këmbën e saj të bukur drejtë tij, pse?
3.Mos ndoshta bishti i peshkut të Sirene së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshefur nën të si një zogë fetish që ishte për Mikenasit kjo rosa, prandaj, Parisi dhe Hektori pasi që e mbysin Sirenën ata fshehin Helenen e bukur nën lëkurën e bishtit të Sirenës dhe dalin nga Truia, a është kjo zgjidhja e vetme për të ikur Helenen e Bukur nga pallati i Mikenës..?Mos ndoshta Helena i bëri të qartë me këte gjest Hektorit se, ajo femër nuk është grua por një Siren, gjysëm femër gjysëm peshkë, prandaj duhet prerë bishtin e Sirenës..?!
Mirëpo, ka edhe diçka tjetër këtu magjike sepse, kur e shikojmi mirë këtë ilustrim duket sikur shpalosim nji libër, çka vrejmi edhe diçkateper interesante ?
Duke e ditur mirë Helena se, kjo Sirena ishte gjeloze në të dhe kjo mundohej ta emitonte Helenen, ajo pa bishte peshku e kjo me bishtënuk mund të ishin te barabarta mirëpo këtu Sirena bën gabimin fatal që do ti kushtoje me jetë !
Derisa Helena ishte me Parisin në shtrat, Sirena mundohej edhe ajo ta imitoje Helenen, bishtin e saj të peshkut e fshihte pas shpine mirepo, papritmas truri i punon Helenes aty dhe thotë vet me veti; "tani e kam rastin te lirohem nga ky labirinti, dhe çka bën ?
Derisa Hektori mirrej me Sirenen e cila vijonte te mos ia ndante sytë Helenes nga xhelozia derisa kjo flinte me Parisin, Helena thotë, do ta nxjerri këmben perjashta që ta shohi Sirena dhe pastaj edhe kjo ka për te bërë njisoj si unë, do ta nxjerri bishtin e peshkut që e ka të fshehur, keshtu që do zbulohet ky mashtrim, hektori do ta mbyste Sirenen e unë do dalësë bashku me ta nga labirinti ?Njashtu edhe vepron Helea e zgjuar, e nxjerrë këmbën jashtë kur, në të njajten kohë Sirena harron sekretin e mbajtur dhe e nxjerrë bishtinqë t'ia shihte Hektori ? Mirepo Hektori kur e sheh këtë mashtrim se kjo grua nuk qenka e bukura Hyrie por një Sirene me bishtë, e kap per fyti dhe ia nxë frymen, Sirena mbetet pa shpirtë !Shifeni njihere se çfare bën zgjuarsija e një truri të një femres më të bukur në Botë ?Si i shkoj mendja asaj se momenti kishte ardhur që të lirohej nga ky kafazi i roberisë ?
Kush ia diktoj Helenes se duhej vepruar njashtu që t'ia bënte sherrin Sirenes për ta shpëtuar veten nga labirinti ?
Askushi, por vetem se zgjuarsija natyrore e trurit të njeriut që quhet "vrima" bira, truni, "truia" kjo vrima e gogël e trurit tonë padyshim që e sundon universin e kësaj botes , pa tru ne nuk do shihnim, pa sy ka mundësi që po !
Hektori e heton se diçka i fshihte ajo dhe me dorën e majtë i'a kap rroben dhe kur ia shkoqë nga trupi papritmas Hektori e vren se kjo partnerja e tij nuk qënka fëmër si tjetra me këmbë por ishte një Siren deti, gjysëm peshkë gjysëm femër, e cila mundohet ta fshifte bishtin, por, Hektori i tërbuar nga kjo e papritur e shterngon ma sa fuqi që kishte në fytë derisa i ndalet fryma !
Ku fshifet çelsi i kësaj enigme ?...çka duhëj bërë Parisi e Hektori, dy kalorës të huaj, që arriten në Truia për ta nxjerrur Helenen nga ky labirint ?
Mirëpo tani planin që e kishte në mendje që prej më se 10 vitësh Helena se si të shpetonte nga kjo Truia, bira e Mikenës, asaj iu kthye buzqeshja, filloi e po iu tregon Hektorit e Parisit se si duhej vepruar që të dalin që të tre gjallë nga Truia e Mikenés !
Enigma tani duket e thjeshtë; Sepse, rreth -1300, pra, para 3300 vitësh ishte përhapur lajmi nga të katër anët se, në Truia, pra në pallatin e Mikenes (Peloponeze) është zbuluar nji hyrie, nji femër aqë e bukur sa që nuk ka lindur asnjihere mbi tokë, por për ta parë Helenen duhej paguhej në hyrje të labirintit nji vlerë e madhe prej floriri, të interesuar vershuan nga te gjitha anët si në përrallzat shqiptar te Drenicës permbledhur nga i ndrituri Anton Cetta !
Do ia fillojmi edhe ne si të tjerët, ta rrotullojmi vazën dhe t'ia hedhim sytë se mos po gjejmi çelsin e kësaj enigmes brenda këtij ilustrimi ?
Pas shumë e shumë vezhgimesh që zgjatën nja dy javë apo më tepër, një ditë sytë më shkuan tek një detaj krejtë i vogël të cilin nuk e kishte vrejtur askushi deri me sot, athua pse ?
Dhe pyetja e parë që i bëra vetvetës sime ishte kjo:
Pse Helena zgjatë njashtu këmbën si ato rosat kur dalin nga kneta ?
Mirëpo, a mos ndoshta mbi këtë ilustrim fshifet i gjithë eposi Homerik rreth luftës së Trojës si mbi një libër ?
Pra duke analizuar prej ditësh këtë ilustim erdha në perfundimin se mos ndosha kjo zgjatja e këmbës së helenës që shofim aty në ilustim e cila del ndoshta edhe pa qëllim prej shtrati dhe mezi e vrejmi sepse nuk do na shkonte as mendja aty që ta hetojmi këtë shtrirje këmbe e cila del pak nga shtrati e që kjo këmbë e zgjatur e Helenes në këtë ilustrim e cila gjasonte vertetë si një çiles mendja më shkoj athua mos ndoshta vetë Homeri qëllimishtë e ka lën këtë këmbë të Helenes të dalur njashtu nga shtrati apo ishte kjo pamje vetem se një gerrvishtje e thjeshtë e qe i ka shpëtuar artistit i cili e ka ilustruar imazhin mbi këtë vazë sipas porosie me mesazhin enigmatik të pa deshifrueshëm deri më sot ?
Prej disa ditësh vetëm se aty i kisha mëmndët tek këmba e shtrirë e Helenes së bukur dhe vet me veti thoja se:
Nuk ka tjetër zgjidhje këtu, kjo këmba e Helenes është vet çilsi i zgjedhjes së kësaj enigmes por që tjerët nuk e kanë patur mendjen aty, sytë ndoshta po por jo edhe mendjen ?
Nuk ka tjetër zgjidhje këtu, kjo këmba e Helenes është vet çilsi i zgjedhjes së kësaj enigmes por që tjerët nuk e kanë patur mendjen aty, sytë ndoshta po por jo edhe mendjen ?
Gjyshi imi i ndjeri,
gjithnjë më thoshte: ne nuk shohim me sy por me mend, dhe tani më
kujtohet fjala e tij, sa e sa studiuesi e ka shoshitur këtë vazë, e
kanë prekur e rrotulluar prej këtu e 200 vite më parë por, ndoshta ata
kishin sy por nuk e kishin mendjen me veti, kurse unë si Homeri, të
kundërten e tyre, i verbër por me mend në krye, tani, athua cila do
t'ishte zgjidhja më e mirë në jetë, pa sy apo pa tru ?
Mos ndoshta edhe ky ishte mesazhi që na e sjell ky ilustrim permes kësaj vaze të moshuar 2600 vjeçare ?
Mos ndoshta edhe ky ishte mesazhi që na e sjell ky ilustrim permes kësaj vaze të moshuar 2600 vjeçare ?
Si ka mundësi kjo që kjo këmba e shtrembruar e Helenes në këtë
ilustrim mbi këtë vazë etruske që ka formen e çilsit e ka mbajtur
fshehur prej sa e sa shekujsh këtë Enigm ?
Ne i hapim sytë edhe njëherë mirë dhe ia fillojmi hetimeve në detaje prerje me gërrshër imazh pas imazhi duke u nisur prej këmbës së Helenes së bukur:
Mendja na shkon e vervitet gjithkah për të gjetur arsyen pse Helena duket njashtu në ilustrim me këmbë të shtir, që dikujt ndoshta as që do i kishte shkuar mendja por, truri kërkon tru, thuhet në populloren tonë:
Athua mos ndoshta kjo Helena me shtrirjen e këmbës së saj i bën të ditur dikujt se; ruajuni, jeni në rrezikë, nuk e dini se çfarë jen duke bërë ?
Mirëpo, ka edhe diçka tjetër këtu magjike sepse, kur e shikojmi mirë këtë ilustrim duket sikur se ne shpalosim nji libër, Iliaden e odiseun të dyjat bashkë në një version komplet dhe çka vrejmi aty mbi këtë sken tek e njëjta dhom ku janë të shtrirë në dy shtretër: Parisi me Helenen e bukur në të majtë kurse në shtratin përball tyre shohim Hektorin dhe një bukuroshte tjetër rivale e Helenes mirëpo të ndalemi pak tek një detaj edhe më i imët por tepër interesante që na bie në sy këtu.
Ne i hapim sytë edhe njëherë mirë dhe ia fillojmi hetimeve në detaje prerje me gërrshër imazh pas imazhi duke u nisur prej këmbës së Helenes së bukur:
Mendja na shkon e vervitet gjithkah për të gjetur arsyen pse Helena duket njashtu në ilustrim me këmbë të shtir, që dikujt ndoshta as që do i kishte shkuar mendja por, truri kërkon tru, thuhet në populloren tonë:
Athua mos ndoshta kjo Helena me shtrirjen e këmbës së saj i bën të ditur dikujt se; ruajuni, jeni në rrezikë, nuk e dini se çfarë jen duke bërë ?
Mirëpo, ka edhe diçka tjetër këtu magjike sepse, kur e shikojmi mirë këtë ilustrim duket sikur se ne shpalosim nji libër, Iliaden e odiseun të dyjat bashkë në një version komplet dhe çka vrejmi aty mbi këtë sken tek e njëjta dhom ku janë të shtrirë në dy shtretër: Parisi me Helenen e bukur në të majtë kurse në shtratin përball tyre shohim Hektorin dhe një bukuroshte tjetër rivale e Helenes mirëpo të ndalemi pak tek një detaj edhe më i imët por tepër interesante që na bie në sy këtu.
Jemi të detyrum t'ia nisim t'ua rrefejmi edhe njëherë që nga e para:
Ne e zbuluam se në këtë labirint me emrin Truia ishin të mbyllura dy bukuroshte secila më e bukur se sa tjetra ku nga të gjitha anët e botës vershonin njerëzit për të ardhur në Truia për ti parë këto dy bukuroshe, disa prej tyre edhe shkrinin pasurin e tyre vetem se ti shifnin këto dy mrekulli që bota ua kishte dhuruar njerëzimit dhe ku prej dhjetë vitesh këto dy bukuroshe jetonin të mbyllura në këtë vrim në pamundësi që dilnin nga kjo spirale, ishin marrur pengë që të dyja qysh nga mosha e tyre e re, driten e diellit nuk e shifnin kurrë, rrinin njashtu të mbyllura vetem ato dy hyjnesha, Helena dhe kjo Hyrija e dheut që përndryshe do ta quajmi Sirena.
Kështu e kishin kaluar një kohë të gjatë të jetës së tyre së bashku të mbyllura në këtë labirint labirint si dy rosa të hedhura në një knet të rrethuar prej muresh gjigante në 7 rrathë ku nga aty as miza nuk do kishte mundësi që të dilte pa u hetuar nga roja, dhe se i vetmi shpëtim për Helenen që një ditë ti shihte perseri rrezet e diellit ishte pritja e ndonji çlirimtarit ose të ndonji djaloshi me yll në ball i cili do ta çlironte këtë bukuroshe të trume nga Truia !
Pra që mos ta zgjasim sepse, pas kësaj do rishkruhet një homerik e re mbi jetën e Helenes e Sirenes të cilat jetuan prej dhjet vitësh të robruara në Truia, nën muret e pallatit të mbretit të Mikenës, por, detyra e jonë tani është se, si ta nxjerrim Helenen nga ky labirint dhe se këtu është e gjithë lufta që zgjat jo dhjet vite por 200 vite !
Aty mbi ilustrim ne shohim dy fëmra, dy bukuroshet e mbyllura në pallatin e Mikenës si e shohim edhe aty në ilustrim me shkrim etrusk ky pallat mban emrin enigmatik Truia të cilin do ta ndjekim deri në fund dhe do ta analizojmi por ti kthehemi njëherë këmbës së Helenes, se mso ndoshta ky është çilsi e zgjedhjes së kësaj enigmes dhe përmes këtij çelsi do i hapnim pergjithmon dyert e labirintit që mbrnda saj kjo Truia mbante fshehtësit e ruajtura prej mija e mija vitësh ?
Dihet pra se kur dy veta jetojnë së bashku në një celul të mbyllur një kohë aqë të gjatë njëra tjetren duhej ta njohin fortë mirë aqë sa edhe të shkonin deri tek xhelozija mes veti edhe këtu të mbyllura në një labirint ekzistonte xhelozia mes tyre, pse ?
Helena pra ishte e vetmja e cila e njihte se kush ishte Sirena dhe se çfarë sekreti mbate ajo pa e ditur askush tjetër në botë dhe mbahej e fshehur kjo prej dhjet vitësh ?
Helena që në ditët e para kur u njoftuan aty në Truia në labirintin e Mikenës e kishte hetuar se kjo Sirena që ishte aqë e bukur sa që edhe vetë Helena xhelozonte në të mirëpo ajo kishte vrejtur një të met të saj dhe duhej të mbetej sekrete, perndryshe koka do ti shkonte Helenes, pra kjo kishte hetuar se Sirena nuk kishte këmbë por në vend të këmbëve natyra ia kihte dhuruar një bisht peshku !
Edhe se ishte me të meta fizike prapë kjo Sirena mundohej ta emitonte Helenen, dhe nga xhelozia ajo me bishtin e saj të peshkut e kjo pa bishtë nuk mund të ishin të barabarta mirëpo këtu tek ky ilustrimi kam vrejur se kjo Sirena paska bërë një gabim fatal i cili do ti kushtoje me jetë mirëpo, ndoshta në anen tjetër me këtë gafin e saj kjo do ta nxirrte nga Truia Helenen kështu që kjo mbetet e vetmja zgjidhje qE dikush ta shpetoje Helenen nga ky rreth i mbyllun !
Mirpo ti lëmi tani skenat e xhelozis mes dy grave si ato zënkat mes dy rosavë atje tek kneta, ta lirojmi njëherë Helenen pasi që çelsin e kemi në dorë:
Derisa Helena ishte me Parisin në shtrat perball tyre Hektori flinte me Sirenen por kjo bishtin e saj të peshkut e fshihte pas shpine mirepo, papritmas "truri" i punon Helenes aty dhe thotë vet me veti; "tani e kam rastin që të lirohëm nga ky labirint, dhe çka bën ajo ?
Hektori mirrej me Sirenen e cila vijonte te mos ia ndante sytë Helenes nga xhelozia se ndoshta kjo kishte patur fatin e mirë ti takoje Parisi ?
Mirëpo Helena e kishte mendjen diku tjeter, asaj iu kujtohëshin dy rosa aty që i shifte nga dritarja e labirintit kur ato grindëshin mes tyre për shkakë se, njëra prej tyre e shtrinte këmbën dhe tjetra fillonte ta emitonte dhe këtu fillonin zënkat mes tyre, pra, Helenes i erdhi kjo ide:
"do ta nxjerri këmben perjashta që të ma shohi Sirena dhe kjo nga xhelozia ka për te bërë njisoj si unë, me padashje edhe ajo do ta nxjerri bishtin e peshkut të fshehur nën rrobën e saj dhe do ta diktoje Hektori kështu që do zbulohet ky mashtrim dhe nga kjo tradheti Hektori do ta mbyste Sirenen dhe unë do dalë së bashku me ta nga labirinti"
Llogaria e Helenes ishte kjo njashtu edhe vepron:
Helea e nxjerrë njërën këmbë jashtë shtratit të saj kur menjëherë në të njajten kohë edhe Sirena që ishte perballë Helenes, si ato rosat, harron ta mbaje sekretin edhe kjo vepron si Helena duke e nxjerrë bishtin e peshkut që të mburrej para Hektorit ?
Mirëpo Hektori kur e sheh këtë mashtrim se kjo grua nuk qenka e bukura Hyrie por një Sirene me bishtë, e kap per fyti dhe ia nxë frymen, Sirena mbetet pa shpirtë !
Shifeni njiherë se çfarë bën zgjuarsija e një truri të një femrës më të bukur në Botë ?
Ne do shtronim petjen këtu, athua se si i shkoi mendja Helenes se ky momenti kishte ardhur që sot të lirohej nga ky kafazi i roberisë ?
Kush ia diktoj Helenes se ajo duhej nxjerrur këmbën jashtë shtratit që t'ia shihte Sirena ?
Askushi por vetem se zgjuarsija natyrore e trurit të njeriut që quhet "vrima" bira, truni, "truia" kjo vrim e sundon universin e kësaj
botes sonë, pa tru ne as nuk do shifnim, pa sy ka miundësi që do shihnim !
Si duket nga deshmit tjera këtu që do ti shofim, lufta e Trojës na ishte vetëm se një lojë argëtuese për Mikenasit, e quajtur "Truia" (vrima) apo frika, ai i cili nuk ia arrinte ta zgjedhte këtë enigmen (labirinti i ilustruar gjithnjë sipër nji vaze apo knaté) të mbushur me vër, atij do ti préhej koka..?
Skenarin e shkruante kështu dal nga dale edhe Homeri kur e shihte ndoshta të njëjtën vazë si e shohim ne sot 2800 vite pas tij, dhe ai aty nga pamundësija për të zgjidhur enigmen ai ia nisi e po këndonte, si tek ato rrëfimet e "1001 nétëve" kur dy motrat Shehrezada e Dunjezada ishin ngushtë, që mos ti shkonte koka Sherezades ajo ia nis e i rrëfen burrit përralla të pafundëta që zgjatën disa vite, për të shpëtuar kokën e saj ..!
Mirëpo ne këtu do mundohëmi të hyjmi nën lëkuren e Homerit për dis minuta dhe ta zëmi se Homeri ka para syve këtë vazën përplotë me vërë,
Ai ilustimin e ka para syve dhe ia nis e mendon, si te zgjidhet athua kjo enigm, si me shpetua Helenen nga ky labirint ?
=TABLOJA E PARË=
Skéna Numer°2./Truia/ Pallati Mikenës/Brënda./Ditë:
"Kishte dal shpallja se kush don me ia parë vetëm gishtin e dores hymja kushton 100 dukat !
Përë të parë tërë trupin e saj s'kishte askush pasuni aqë të madhe..."
"Nga të katër anët u quen populli t'ia shofin vetëm gishtin e dorës asaj bukuroshës.
Në këtë imazh shohim se, për të hyrë në Labirintin e Mikenës për të parë dy hyrije té hjeshme dhe pastaj duhej të hetonin se cila ishte më e bukura, kjo e Parisit apo ajo e Hektorit ?
Djaloshi me helmeten magjike dh hyrija, ndosht te kujtohet ky kendveshtrim i kësaj përrllzes sonë, jo e shkruar as vizatuar mbi vaze por e trasheguar brez pas brezi deri ne ditet tona, edhe se ndoshta një rrefim fantastik mirepo me duket se në te gjejmi bazat e kësaj epokes trojane.
Aty do dilte nji film holivudian i mrekullueshem edhe duke ia shtuar kete Hyrejen tonë te Anton Cettes, nuk e di se sa e kanë lexu apo jo, por, nderlidhet krejtësishtë kjo prrallz me syzheun që e hasem mbi vazen etruske qe e pam aty ne ilustrime, deri edhe tek veshjet tona, Parisi me Plis.
=========
Për ta vizituar Helenen e bukur dhe Hyrijen që ishin të mbyllura si me çiles në Truia, pagesa bëhëj tek falltorja, guvernatorja e tempullit "Truia", e shohim se Parisi si princ që ishte, aty bën negociata me guvernanten, ka në dorë dy vé ose ndonji guri të çmuar?
Kurse Hektori (në fund të rreshtit i cili mban nji krryle si të Mojsiut, e pamë aty më parë se ai kishte shitur cjapin (e shohim në imazhin tjetër prapa kësaj vazës) për të blerë këta 7 skllavër (me mburoje derri) për të bërë pagesen ?
Pastaj poshtë, nën imazhin e sipërm në të djathtë falltorja i drejton tek dhoma e pritjes që është nën labirint dhe kur hyjnë këta dy trima, falltorja ua ckton shtratin secilit ku pastaj, duhej që këta të zgjidhnin se, cila ishte më e bukur nga këto dy bukuroshet. ?
Që të dy trimat shtrihen aty në një dhom në dy shtratër paralele njëra ndaj tjetres, në shtratin e majtë e shohim Parisin (mban në kokë plisin kurse Hektori është në shtratin djathtas por nuk mban plis.
==============================
==============================
Tiu kthehemi edhe njiherë përrallzave tona ku edhe aty tek ajo Hyrija e dheut dhe djaloshi me helmeten magjike kuptojmi se edhe aty ndeshemi me një "truia" si kjo në Truia e Mikenës ku bëhëshin "tru"-bullirat" dhe hyrja deri tek dera e bukuroshës kushtonte shtrenjtë, kishte njerëz të cilët lenin pasurin e trasheguar nga i ati aty para dritares së kësaj bukuroshes vetem e vetem për t'ia parë asaj gishtin e dorës, kështu e pësuan edhe dy vëllezërit e tij të cilet shkuan atje në qytet e dhan aty secili nga 100 flori vetëm për t'ia parë gishtin bukuroshes dhe kthehen pastaj me duar në xhepa.
Këtu do e vijojmi hetimin rreth këtij ilustrimi me disa skena të shkurta në lidhje me ngjajshmerin që i cimentojnë këto dy rasteve ku në mes përrallazave tona dhe skenes mbi vazën etruske ne paraftyrojmi gati se të njëjten ngjarje por që i ka hikur memorjes sonë, nuk dijmi se ku dhe kur ka ndodhur kjo mirëpo lidhen mes veti sikur të na ishin të epokës heroike ku edhe tek legjendat tona si tek Hektori i cili ndihmon vellaun e tij Parisin që ta nxjerri nga labirinti të bukuren Helena, njashtu kemi edhe tek ne eposin e kreshnikve ku Muji gjithnjë mbeshtet vellaun e tij Halilin edhe se ngajihere ai eshte ne vijen jo të drejte.
Pra, lidhshmeria e eposeve tona me epiken homerike thuaja se perputhen në te gjitha pikat, por që iu mungojnë te gjthve; vendi e burimi se nga pollen këto epose ?-
"Kur i erdhi radha më të voglit plaku e pyeti edhe ate se a po i don 100 dukatë të korrupcionit apo një të fituar me njersë...
- Une po e dua një të fituar më ndjers,- i tha më i vogli.
Plaku ia zgjati vetëm një dukatë e i tha:
- Shiqo biro se ç'ka po të thëm: kur t'jeshë më s'ngushti , shko tek aj dollapi pas derës së oborrit dhe do gjëjsh aty diqka.
Nuke vonoj shumë e plaku ju vdiç e vorrosën.
Ditë pas ditësh u përhap lajmi se në një qytet aty afër kishte arritur një bukuroshe e rrallë, "Vetëm Zoti kishte ditur ta fali ashtu..."
==============================
Ku fshifet çelsi i kësaj enigme ?
==============================
Enigma tani na duket se është tepër e thjeshtë, i ngjan një një lojes argëtuese:
Para 3300 vitësh ishte përhapur lajmi nga të katër anët se, në Truia në pallatin e Mikenes (Peloponeze) është zbuluar një Hyrije(bukuroshe) një femër aqë e bukur sa që nuk ka lindur asnjihere mbi tokë deri atë ditë mirëpo por për ta parë këtë Hyrijen duhej bërë pagesen aty tek labirinti një vlerë e madhe prej floriri ku të interesuarit vershonin nga te gjitha anët, njashtu si në përrallzat tona shqiptare të Drenicës permbledhur nga i ndrituri Anton Cetta !
=========================
Ku fshifet çelsi i kësaj enigme ?
Si duhej t'ia bënin Parisi e Hektori këta dy kalorës të huaj që ta nxjerrin Helenen e bukur nga Truia dhe pa e diktuar askushi ?
Në atë moment dy rosa që ishin aty në banjon e labirintit, zihën mes veti, falltorja shkon qe ti ndaje rosat dhe shpejtë Hektori e Parisi ia mbulojnë kokën e Helenes me bishtin e Sirenes së flijuar e cila tani ngjan si në një rosë e shenjte, simbol i regjenerimit që ishte shpend fetish i mekenasve që e mbanin kudo në vende kulti dhe pallate.
Dalin që të tret nga Truia dhe më tej marrin kuajt dhe iu hypin gjithjë duke patur kujdes që të mos diktoheshin, derisa largohën mirë nga Mikena, kalojnë muret mbrojtese dhe humbin gjurmet në pyellin e dendur !
Pas pak kohe, u shpall lajmi në katër anët se dy prijsa te huaj i kishin rrëmbyër mbretit të Mikenës Hanuvatit (Agamemnonit ) hyrien e dheut !
Duhej të gjendet se kush ishin këta dy të panjohur që ia kishin arritur para hundës së tyre ta nxjerrin nga Truia e Mikenës Helenen e bukur ?
Hetimet kishin filluar, nuk vonoi shumë e lufta plasi shterngohuni ô burra se na iken Helenen nga Truja !
3. Bishti i peshkut të Sirenes së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshefur nën te si një zogë fetish ?
Parisi dhe Hektori kanë fshehur Helenen e bukur nën lëkurën e rosës, është kjo zgjidhja e vetme për të ikur nga Truia Helenen e Bukur..?
Në gjuhën franke ka mbetur kjo shprehje për ato femra që zgjasin këmbën si Helena, kjo quhët një ="grue" me sherré, e programuar për plane, me zgjuarsi si një;
= "grue" (rosë) i thonë; "piéd de la grue" = ="këmbë rose", apo;
= "rosë+pié=rrospijé !
"Grue"=rrospijé ?!
Nuk na mbetet sot asgjë enigmatike pa gjetur zgjidhje, kur shihen muret e pallatit të Mikenës që perputhen me formen e këtij labirinti që i thonin Truia dhe për herë të parë mund të themi se dokumentohet ekzistenca e saj, që ishte në realitet kjo foleja që mbyllte enigmen e dashurisë me emrin "TRUIA" spirala shpi-ralja, "labira-nti", pallati ku ishte e mbyllur nji Hyrija që në rrefimet e Homerit e njohim me emrin Helena !
Për ne dosja mbyllet këtu;
Troja paska ekzistuar por në nji formë tjetër, dhe kuptohet se mesazhi i Homerit ishte i thjeshtë, ai i cili beson se ka femër jo të bukur gabohet, nga sirena gjysëm peshkë e gjysem femër, ka mundësi që të shendrrohet në nji femër të hijeshme vetem se duhet patur besim tek ajo !
Ndoshta do ishte e veshtire per disa që ti shtjellonin këto imazhe të cilat do ti ilustrojmi heratjera me nji zgjidhje edhe më të lartë të vizatimeve, presim pra nga ndonji vullntar ndoji propozim që imazhet të dalin sa më të kjarta, mundësishtë me pershkrime.
===================================
Cila ishte ana tjetër që fsheh kjo Enigm ?
Pergjegjien e sakët e ka dhënë i vetmi Hektori pas dhjetë vite që ishte bërë luftë për të kerkuar zgjidhjen e kësaj Enigme !
Pse ishte Hektori i vetmi cili e hetoi në shpirtë bukurin e këmbës së Helene?
A nuk ishte Hektori një njeri i butë, shpirtë mirë, i urtë, i kujdesëshëm ndaj gruas së tij Andromak dhe një prind i mirë për djalin Astinjaksin ?
Pse athua u ndëshkua Hektori më këtë veprim aty kur hyjnit e drejtuan tek Sirena, a nuk ishte shënjë ky se, nuk duhej të tradhtonte të dashuren e tij shpirtë mirë siç ishte Andromak, një grua që kishte të gjitha meritat, pse të shkonte tek një tjetër ?
E gjithë profesija e eposit Homerik sillet rrethë besnikërisë, vlerave njerëzore, dashurisë për të afërmit e tyre përmes metaforave që fshehin dy veprat e tij Iliada dhe Odiseja !
Enigma e labirintit Truia na e spjegon më së miri, me nji vizatim të thjeshtë ngacmon aty ku duhet mendjen e qënjës njerëzore në krahasim me qënjeve tjera: të menduarit !
Përmes kësaj Enigme e fshehur në labirint me emrin "Truia fshihet vetem se mendja e njeriut, ky është çelsi i kodit të nderit: arsyetimi që ka emrin "TRUI"-â=
Trûri i njeriut a nuk është edhe kjo një fjalë e cila spjegohët vetëm se me gjuhën popullore shqipe ?
A nuk janë =trût= e njeriut një sh-'trû'-fullog si ky labirinti me emrin Trûi-a?
Si do ta gjenim çelsin e kësaj Enigmes sikur mos ti kishim vë në arsyetim qelizat që posedon "Tru-iâ" që është vetëm se mendja jonë që fshihet tek gjuha franke me emrin "tru"-ia (vrima) é mémorjes?
Pra, ne nuk gjetem vetem se çelsin e enigmes së këtij ilustrimi por edhe çelsin e gjuhës shqipe, fjalen më të vjetër të shkruar mbi këtë vazë para 2600 vitësh, një deshmi që nuk shihet vetem se me sy por ndjehët vetem me "tru", pa patur tru nuk kemi as sy !
Pse të kërkohët Troja diku tjetër kur ajo është në trut tona, nën rrashtin e kokës sonë ?
Homeri ndoshta ishte i verbër por ai kishte tru ?
Ju faleminderit !
================================================
*Komente:
Dede Leka: Menoj se enigma doli dhe i ftoj te gjithe ta japin menimin e tyne duke analizu me hollsi cdo spjegim te Dardanit , analize me logjike te ftofte dhe jo me shpirte.Ky ashte nji skenare filmi te vertete !
Gjthmone ne nji perpjekje, qofte edhe shekullore, ne arritje dikush ka me kene vetem nji here i pari.
I ftoj te gjithe ta nimojne cashtjen me -- ide, analize, kritike, por vetem me menime te kthjellta , cilatdo qofshin ato, pro apo kunder , mjafton te jene te sinqerta dhe dashamirse .
O burra te mos bajme si politikanet, por si i ka hije urtise e mencunise njerzore.
Objekti i gjetun i gjetun flet jashtzakonisht kjarte, zotsia ishte se kush e zbulon dhe spjegon i pari te verteten qe ashte vizatu ne objekt.
Ky spjegim me duket i verteti, bindes dhe faktues !
Zotsia e jashtzakonshme u takon atyne qe nepermjet nji vazoje me shkru nji histori te tane te asaje epoke dhe e jashtzakonshmja e dyte ne mos gabohem i perket Dardanit qe arriti me e qite cullak te verteten !
Mikena nji histori Ilire dhe zbulohet nga nji pasardhes Ilir !
Me qetsi te shohim zbulimin e studiuesit Dardan Leka dhe ta nxisim per ma tej !
===============================
Kjo vorb ene nga dheu i pjekur është gjetur në sitin arkeologjik etrusk të Tragliatella (Cerveteri) ku mbi të duken grafite të ndryshme mbi modelin proto-Korintian rreth 620 para krishti, ekpozuar në muzeun Capitolini.
Qytetrimi Egjeanë -2500 deri -1200 para Krishti.
Virgjili e thotë në vargun e Eneides aty kur Eneu pas sa e sa mundimeve si këshill kishte marrur nga Hyji se, ai duhej të kthehej në Kretë andej kah kishin ardhur te parët e tij dikur pra në Knoson e bukur pranë malit Ida...!
Poashtu edhe né patjetër se duhët të rikthehëmi në Kretë(Kandia) pranë nënës son të vjetër në Knosë në djepin e qytetrimit tonë që i mundësoj pastaj Grekëve të krijojnë një qytetrim që u bë i yni dhe i të gjithë popujve europianë.(Gustav Gloz)
Ishulli i Kretës është në mes të Mesdheut i gjatë nga perendimi në lindje 250 kilometra dhe veri jug rreth 50 Kilometra.
Në shikim të parë ne do thoshim si do ti lidhnim këto vizatime enigmatike të gjetura në Etruri aqë largë nga Kreta me personazhet në Iliaden e Homerit ? nga t'ia nisim ?
A nuk do na dukej kjo e habitshme se, disa enigma të së kaluares sot zgjidhen vetëm se përmes etimologjisë e zberthimit të emrave të vendeve, fjalve të shkruara aty këtu mbi ndonji vazë si këtu në këtë rast mbi këtë vaze të zbuluar në Cerveteri ?
Me nji formul satirike të gerrvishur mbi këtë vazë etruske ne gjejmi emrin e këtij labirinti apo foleje që fillon me gerrmat në alfabetin etruskë; "TRUIA" ku sipas mendimit tonë ky grafiti zberthen vargjet mitike homerike që sipas këtij emri të ketij labirinti "truia" apo spiralia ose "shtrufullogu"ne mund të zbërthenim më lehtë edhe emrin é-TRU-(-r-)IA, é-Truia, mos ndoshta edhe në këtu në Apenine ishte hapur nji labirint edhe më i madh, nji shtrufullog i ri si ai i Mikenës që e thrrisnin, Truia-é-Ré, é-Truia "trurja" truni/ truri njeriut ?
Duke ndjekur etimologjin tonë dialektore hap pas hapi mendoj se arrijmi edhe deri tek ky labirinti i madh Mesdhetar i gjithë popujve i gjitha gjuhëve të përbashkëta, i gjitha qytetrimeve e kulturave të njajajta dal ngadale, nga "truia" tek "gruia" që gjuha franke ende fshef këtë etimologji.
Teoria e nji studiuesi tonë të famshëm edhe këtu perputhet; sa më largë nga qëndra fshifen etimologji të së kaluarës sonë, si e thotë edhe Virgjili, kthim tëk nëna jonë e vjetër që ishte nji strufullog, nji çerdhe që mbeti si nji vrim e shpuar nga qytetrimi i vjetër Egjeanë ?
Fjala "TRUIA" mund të zberthehët lehtë, simbolizon Trojën legjendare përmes rrënjës së emrit ="Trû-t" tona, vrimat në tru tona ?
=vrima që është edhe GRUIA apo =TRUIA, labir-inti="bir-la", por, gruaja a nuk eshte plotë tru ?
Kjo fjala "tru" i pergjigjet fjalës dialektore "s' -Trû-fû-llogi" =(strufullog i flokve) folé, vendi i fjetjes së zogjëve, apo "vrima"=Trû-ia ku shtréhét zogu enigmatik për të bërë vén e tij nga e cila lindi nji Siréne, gjysmë grua e gjysmë peshkë ?
E gjithë freska mbi këtë vaze shfaqet përmes figurave të ilustruara të grrithura si nji grafiti me simbole enigmatike ku ndeshen personazhe mitologjike që i njohim përmes rrëfimit në Iliden e Homerit aty e njohim mitin për Helenen e bukur, e shohim Trojën dhe gjoja se dy ushtri rivale të cilat ndeshen në këtë "vrim" tek Truia apo Gruia, mos mshifet per mes mendjes së gruas truri magjik-mençuria, zgjuarsija ?
Mirepo është interesante kjo se, në nji vaze tjetër të Mikenës jo si kjo etruske që është më vonshme, aty shofim nji tablo më të pasur tek veshjet e këtyre këmbësorve, edhe këta janë të rreshtuar si tek tabloja etruske të vazës së Cerveterit por janë me veshje madheshtore, jo si barbarë, mbajnë në duar shtiza dhe helmeta me tufa mbi brinjë të ndonji bishe, janë të veshur me fustanela palë-palë, mbajnë shputa dhe çorape të gjata deri nën gjunjë hjéshuar me tufë për mrekulli, të qon mallin se aty shfaqen labërit tanë..!
Pse ky ndryshim në mes dy ilustrimeve ?
Mirepo vjen edhe pikpetja tjetër tani edhe më e madhja;
Si ka mundësi kjo që, këto ilustrime mbi këtë vazën e Cerveterit në Etruri perputhen me këto imazhet e zbuluara më vonë në Mikenë ku në dy enët shofim kembësor të veshur dhe që mbanin helmeta e mburoje sikur të shkonin në luftë, por, në realitet ata prisnin në rreshtë për të hyrë tek kjo "Truia" "vrima" apo foleja e dashurisë që ruhej mirë në pallatin e mbretit në Mikenës në vendin e quajtur TRUIA apo GRUIA ?
Këtu rreth të njajtit suzhe ne do perpiqemi që të ju'a shfaqim tregimet popullore te Drenicës të mbledhura nga Anton Qetta,
ku ndoshta do ta vreni sadopak ngjajshmërin mes rrëfenjave tona të moçme dhe atyre ilustrimeve egjeane;
=Hyrija dhe djaloshi me helmeten magjike=
Kishin qenë njëherë katër vllëzër. Prindërit i kishin pasur ende gjallë! Babai i tyre kishte kursye pakë ari tërë jetën përë djemt, qe tiu lere trashigim pakë pasuri.
Një ditë plaku vendosi që tua ndaj djemve pasurin sa ishte gjallë...
E thirri më te madhin dhe i tha:
- Biro , une po vdes, jam plakur! Fol, a i do njëqind dukat të korrupcionit apo një të fituar më njersë?
- Po i due qato njëqindë të korruptueme, - ia kthen i biri.
Plaku ja dha njiqind dukatë të fituar nga korrupcioni.
E thirri pastaj djalin e dytë e i tha edhe atij: a po i don qeto njëqind dukat të korupcionit apo një dukat të fituar më ndjersë, biro?
- Po i dua njëqind dukat të korrupcionit, i tha edhe i dyti...
Ja dha edhe atij njëqind lira të korrrupcionit.
- Kur i erdhi radha më të voglit plaku e pyeti edhe ate se a po i don 100 dukatë të korrupcionit apo një të fituar me njersë...
- Une po e dua një të fituar më ndjers,- i tha më i vogli.
Plaku ia zgjati vetëm një dukatë e i tha:
- Shiqo biro se ç'ka po të thëm: kur t'jeshë më s'ngushti , shko tek aj dollapi pas derës së oborrit dhe do gjëjsh aty diqka.
Nuke vonoj shumë e plaku ju vdiç e vorrosën.
Ditë pas ditësh u përhap lajmi se në një qytet aty afër kishte arritur një bukuroshe e rrallë!
Vetëm Zoti kishte ditur ta fali ashtu...
Kishte dal shpallja se kush don me ia parë vetëm gishtin e dores hymja kushton 100dukat!
Përë të parë tërë trupin e saj s'kishte kush pasuni të madhe...
Nga të katër anët u quen populli t'ia shofin vetëm gishtin e dorës asaj bukuroshës.
te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..
Edhe ata dy vllëzrit që i kishin marrur trashëgim nga i ati nga njëqind dukatë, shkuan e i dhan vetëm që t'ia shofin gishtin e dorës asaj bukuroshes.
E kryen këte deshirë dhe u kthyen në shtëpi. Ndërsa vllau i tyre i vogli pra, vervitej në oborr të shtëpis, i merzitur shumë se aj s'kishte mundësi kurrë, vetëm më një monedh ari s'lejonin të futesh as në qytetë.
"Hajt -thot me veti - t'ia hedhi një sy, mbas qasaj dere në dollapë -si i kishte thën plaku.
Kur shkoi, e gjeti aty n'at dollapë një helmetë(kaskë) të vjetër. E vuri mbi kokë e shkoj...
Shkon e i thotë nënës:
- Nënë, kam uri, ma jepë pakë bukë!
- Mirë more biri nënës, po unë s'po të shof fare, ku je mshefur ti?
- Qe nën ku jam para teje, mos je qorrua?
- S'po të shof biro, ku je?
Kur e hoqi helmeten, qeshi e ëma.
Keshtu që djali e kuptoj që më këtë helmetë njeriu s'dukej fare!- e kërceu nga gëzimi e tha : - Sa jam i lumtur n'kete ditë! Ngrëni pakë ushqimë në shtëpi dhe shkoj drejt e në qytet, si vllëzërit e tijë.
Para hyrjes së dhomës se bukuroshës ishte tollovi e madhe! Ky djaloshi kishte vue helmeten dhe ngjitet perpjet shkallve duke i shtyer njerzit me gjoks e me brryla dhe u fut mbrenda, në dhomën e saj derisa ajo nga dritarja ua tregonte shikuesve vetëm gishtin e dorës... Kur mbaroj koha përë publikun, njerzit filluan të shpërndahën dhe bukuroshja u largua nga dritarja dhe u ulë të pushojë në karikë.
Përë një çastë, pa e vrejtur bukuroshja, djaloshi e hoçi helmetën nga koka ...
Kur e pa bukuroshja e dheut u habitë!
- Po ti ka hyre?
- Hyra për dere...
- N'këtë dhom s'ka mundur te hyje ende as pasanikët më të mëdhenjë, as tregtarë se s'kan pasur para të mjaftueshme, po ti?
- Une kam shumë dukat!
- Ku e ke?
- Qe, e kam këte helmetë!- dhe e qiti n'krye e s'po doket më! Pastaj e hoçi prap dhe po dukej.
- Ma jep njëhere ta shofë?
-Jo, vetëm nese ma jep besën që do martohesh më mua.
Bukuroshja u kujtua një qast dhe ia ktheu djaloshit:
- Besa të qoftë!- i tha bukuroshja dhe ky ia dha helmeten.
Ajo e mori helmeten dhe e vuri n'krye helmeten. Djaloshi tani se shifte fare se ku gjindej bukuroshja. Kur e ndegjoj pasë pake kohe zëri n e saj:
- Roje! Kapne këtë njeri që është futur në dhomen time pa leje!
Kur hyni roja e panë, e rrafën pak dhe e hudhen përjashta. Keshtu e hupi djaloshi helmeten dhe u kthye në shtëpi i brengosur shumë më kokë t'ulur...
Ishte merzitur shumë por s'kishte q'të bënte tjetër...
I ra ndërmendë se në dollapë kishte pasur edhe diçka tjetër. Shkoj e gjeti në dollapë një vazë të mbyllur më dyllë! Kur e hapi nga vaza dilnin plot monedha dukati!!!
Prap e mbylli. Sa herë e çelte vazën u bënte grumbulli më dukat para këmbëve të tijë!
"- Sa i lumtur që jam sotë! Pa e provue edhe njëhere me hy tek bukuroshja se la!"
Grumbulloj monedha ari sa mujti ti barti dhe shkoj drejt në qytet tek bukuroshja...
- Sa para kushton përë të parë hyrin në dhomen esajë?- i pyti rojen.
- Hajt, more djalë, se ska pasanikë as tregtar ne keto anë qe mund të paguaj një sasi ari perë të hyr deri tek ajo!
- Sa dukat kushton, - nguli këmbë djaloshi.
Mbasi ashtu po don ta shofish duhet të paguash kaqë dukatë dhe djaloshi ua jep sa i kan kerkuar dhe hyn në dhom të bukuroshes per s'dyti herë.
Mirëpo bukuroshja po e njef mënjëherë! I thot:
- Si qyne ti prapë ketu?
- Une kam mjaftë dukatë, të mbuloj si duash!
- Ku e ke dukatin?
- E kam një gjësendë me veti që më furnizon me dukat sipas nevojes. Po desha e mbushi ketë dhomë plotë dukatë!
- Dua me pa me syt e mi, se s'po të besoj!
- Djaloshi e nxori nga gjoksi vazën dhe ia çeli grykën, e mënjëherë u ba tuba më dukat.
Kur e pa vajza e bukur dhomen e mbushur më dukatë i tha:
- Mbylle se po martohëm mënjëhere me ty!
- Kurrsesi - ia kthen djaloshi.
Mirëpo dalëngadalë duke folur, vajza e merrë më të mirë djaloshin dhe e bind më në fun e ky ia jep vazenë magjike.
Kur ja mori vazën ajo shkoj tek dollapi dhe e vuri helmeten në kokë, e djaloshi më se shifte. Ajo lëshoj një klithje dhe mënjëherë erdhi roja e rrafën prapë dhe e hudhen përjashta.
Iku djali e u kthye prap në shtëpi ashtu i merzitur shumë veç sa se lan mendët.
Vëndosi që përë herë të fundit të shofi se mos ka diçka në dollap.
Dy herë i shkoj mundi kot.
Kur shkon e hap dollapin dhe mbrënda e gjën një shpatë të shkurtë. E kapi dhe e nxori shpatën më shpejtësi...
Mbrenda nga melli i shpatës doli një zë.
Nga frika njëher e mbylli por e nxori prapë shpatën dhe u ndegjua i njëjti zë...
- Fol, ç'ka deshiron, ç'ka deshiron?
- Po dua të më lshoni në dhomen e bukuroshës, n'kët qastë në këtë qytet!
Pa pritmas një fuqi e padukshme e lëshoj djaloshin në mes të dhomês së bukuroshës.
Kur e pa prapë djaloshin në dhomë i tha:
- Po si hyne prap ti ketu?
- Për Zotin, me s'të tregoj kurrë - ia kthei djaloshi.
- Tregom se nesër do martohëmi, besen po ta japi!
Më në fund djaloshi bindet dhe ia tregon shpaten.
Ai e nxjerri shpaten nga melli dhe u degjua një zë.Bukuroshja u largua nga frika.
Ky e mbylli prapë shpaten dhe i tha asaj: e shef, une bëj çka dua më këtë shpatë.
- Ma jep njëhere ta shofi i tha vajaza se neser ti do jesh i imi- dhe keshtu ajo prapë ja morri mendët djaloshit.
Ia dha shpaten bukuroshes. Kur e mori, ajo e çeli dhe u ndegjue zëri:
"...fol, ç'kerkoni nga une" ......
Bukuroshja pergjigjet: dua që të kapni këtë njeri dhe lshone diku ne një ishull të largët që mos ta shofi kurrë me sy!
Një fuqi e madhe e padukshëme e mbështjelli djaloshin dhe e lshoj në mes të një ishulli, largë tokës.
Kur i fshini syet djali pa se ishte mjedis deti në një ishull të vetmuar. Nga merzia veq q'ka se lan mendët e kresë. Dikur u untue fortë, s'kishte ngrën ca ditë. Duke shetitur bregut të detit i shef se aty kishte fiqa. Ia nis e po ha fiqa derisa u ngie. Kur pushoj pakë vrejti se po i dalin brinat nga koka! Lëshoj klithje të tmerrëshme por s'kishte njeri aty fare qe ti dali në ndihmë.
- I mjeri une se ç'më gjeti, tani u bëra edhe me brina...si t'ia bëj hallit? Si të kthehëm në shtëpi keshtu? Tërë bota do qeshi më më mua!
Duke ecur kështu, arriti në skajin tjetër të ishullit dhe mengjesi e zgjoj aty djaloshin duke u rrezitur.
U untue prapë. S'kishte tjetër të ngreje aty pos fiqa. I'a nisi dhe po ngrën prapë fiqa.
Kur vrejti pas ni kohe se po i bien brinat. U gëzue shumë pa masë që u shkarkue nga një dertë i madh. E mbushi një gjep plotë fiqa (që i bin brinat ) pastaj kthehet edhe në jug e mbushi një gjep me (fiqa që dalin brinat) U afrua buz detit duke thirrur ndihmë.
Dikur kah mbramja peshkatarët e hetojn dhe e qesin në tokë në tjetren anë.
Keshtu i lodhur e plotë mllëf hecte ashtu pa da, tërë ditën, derisa mbërrin më në fund në qytetin e bukuroshës.
Aty në at qytet fiqat ishin tepër të rrallë. Mori djaloshi një shportë të vogël dhe shkon kah dera e bukuroshes e po thrret: qe ketu fiqa të ëmbël si mjalti, fiqa të ëmbël!
Bukuroshja i thote sherbtorës sëvetë: shko merrmi nja gjashtë fiqa, dhe ajo shpejt zbret shkallëve dhe e ja sjelli fiqat vajzës së bukur.
Më vonë pas do ditesh, kishte dal lajmi se bukuroshja po kerkonte doktorr përë tu sheruar nga një smundje e pasherueshme. Thonin se ajo dergjej në shtrat dhe askushi se dinte qe asaj i kishin dalur brinat. Keshtu qe më shpres se doktoret do t'ia heqin brinat ajo kishte shpenzuar tërë pasurin qe e kishte fitua, nga populli i mjerë.
Djaloshi kishte mësuar që më si kishte ngelur bukuroshës as një dukat çohet e kalon prap para deres së bukuroshes duke thirrur: shërojmë ç'do smundje, sherojmë ç'do smundje!
Bukuroshja i thotë sherbëtores së vetë: shpejt me ma sjell qat doktorr ketu.
Pas pakë hyn djaloshi i veshun si doktorr në dhomë të bukuroshes dhe e pa ashtu si më keqë, se fiqat kishin kryer punën si e priste. Ajo se njihte fare djaloshin kishte hallin tek brinat që i rëndonin kokën dhe i thot:
- Doktor, a mundesh të mi hjekish brinat? - e pyeti vajza.
- Po, por duhet të pres ketu në dhomën tënde pa dal fare, së paku tridhjet ditë, se duhet me lyer brinar disa here në ditë. Ajo pranon dhe keshtu djali merr guxim e i thot:
- Vetëm me një kushtë, pra. Nese më pranon perë burrin tuaj!
Mbasi ajo kishte tepër nevoj i thot:
- Po ta dha besen se si të më bien brinat në tokë ne kemi me u martua, keshtu e lidhen kushtin.
- Bukuroshe, a po më njef se kush jam une?- ia bëri djali.
-Jo!- ia ktheu ajo.
- Po met thën se une jam qaj djali qe ti ma ke marrur helmeten, ma ke marrur vazen dhe shpaten magjike ç'ka thue ti?
- Pa të marr per burrë se la, i thot vajza.
Mbasi kishin jetuar një muaj së bashku të mbyllur në njëdhomë, bukuroshja u mësua dhe më s'donte ta largonte djalin nga veti. Kur e pa djali se ajo tani ishte dashuruar në të ia dha fiqat që i hjekin brinat.
Posa i ngreni fiqat, bukuroshja e shkundi kokën dhe brinat i ran në tokë!
Të nesërmen dy të rinjët u martuan dhe kaluan një jetë të lumtur së bashku sa ishin gjallë.
========================================
Zgjidhja e enigmes së ilustrimit mbi vazën Tragliatella:
Pikat kyçe rreth zgjidhjes së kësaj enigme e cila zgjati jo 10 vite por më teper se 2600 vite ?
Helena ishte Këmba e rosës ?
Bishti i Sirenës do ta nxjerrte nga kjo Truia (truni" Helenen e bukkur, si ?
2.) Pse Helena e zgjati njashtu këmbën që ta shihte Hektori (shife me të kuqen)?
Helena i bëri të qartë me këte gjest drejtë Hektorit se; Ndoshta aj do ti tërhiqte vëmendjen se, ajo femër nuk është grua por një Siren, gjysëm femër gjysëm peshkë, prandaj duhej që të flijohej bishti i Sirenës për të nxjerrur Helenen nga Truia, qe ishte ky labirinti i Mikenës..?!
3. Bishti i (peshkut) Sirenes së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshehur nën të si një zogë fetish që ishte për Mikenasit ky shpend prandaj Parisi dhe Hektori pasi që e mbysin Sirenën ata kanë fshehur Helenen e bukur nën lëkurën e bishtit të Sirenës, por, a është kjo zgjidhja e vetme për të ikur nga Truia Helenen e Bukur..?
Do ta shohim ne detaje imzh pas imazhi..
Në gjuhën franke ka mbetur kjo shprehje për ato femra të cilat zgjasin këmbën si kjo Helena këtu në ilustrimin sipër, kjo quhët një "grue" me sherré, e programuar për plane, femer intrigante me zgjuarsi si një;
="grua" (rosë) që latinët i thonë;
="piéd de la grue" =
="këmbë rosë", apo;
="rosë"+pié=rospijé ! kur i shtohet edhe nji (-r-);
=Helena ishe nji "Grua"=rrospijé !
Parisi e Hektori e ikin Helenen e cila edhe kjo ishte një Hyrije e hijeshme e cila jetonte e mbyllur në pallatin e Mikenës ?
Hymja kushtonte shtrenjtë, disa shitnin edhe pasurin e vetme që kishin për te parë Helenen e bukur, Mikena pasurohej derisa nji ditë paraqiten dy të panjohur, Parisi e Hektori dhe ua rrembyen këtë mrekulli që mikenasve iu sillte te ardhura kolosale..
Truia, la-bira-nti, s-pira-lia "vrima" "bira" ishte në në pallatin e Mikenës, Truia apo Troja, por si po shihet këtu, kjo "troja" paka kén vetem se nga mendja e poetëve ?
Kjo do thotë se; Truia ishte kjo vrima e Mikenës "truri" dhe zgjuarsija e njerëzimit e jo Troja e cila kurrë nuk paska ekzistua ?
==============================
për të parë hyrien e bukur djaloshi e shet dhin..për të parë hyrien e bukur djaloshi e shet dhin te njajtat imazhe i hasim edhe në Miken si ato tek vaza etruske..te njajtat imazhe i hasim edhe në Miken si ato tek vaza etruske..
te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..
=========
E shohim aty ne ilustrim se si qëllimishtë Helena e provokon me këtë htrirje këmbe Sirenen që ta diktoje Hektori se; " ajo bukuroshe ka bishtë peshku prapa shpine e jo kembe" a ishte ky ishte plani deshiruar prej Helenes ?
=========
Nji ene tjeter, 600 vite para Cerveterit...me te njajtat ilustrime..?Nji ene tjeter, 600 vite para Cerveterit...me te njajtat ilustrime..?
=truia-truri-truni- trut- tru(franke) vrima ne tru)=vrima, memoria, zgjuarsija !=truia-truri-truni- trut- tru(franke) vrima ne tru)=vrima, memoria, zgjuarsija !
Hyrija e dheut dhe Helena e Trojes
=================================
Konkludimi se si erdhi deri tek zgjidhja e enigmes:
Rezultati i ilustrimit të vazës së Tragiatella zberthehët më në fund me dy fjalë të thënjëve të njohura në gjuhën shqipe :
=TRU-GRUE="tru i grua" (mençuria e gruas) !
="grua"(rosa) + tru-ia=
="tru gruaje"= (cerveaux de famme)
Qe edhe këtu provat;
Kur ti analizojmi këto dy versione rrefënjash si këtë nga tregimet e Drenicës sipas Anton Cetta dhe ilustrimin mbi vazën e Tragliatelli, çfarë do vrejmi aty dhe do kuptojmi se për çfarë bëhët fjalë në këto dy ersione ngjarjesh të lashta ?
Pergjegjia është tepër e thjeshtë;
Fjala është në dy rastet për =tru-gruaje= mençuria e zgjuarsia e femrës, e keni parë se si kjo Hyria tri herë e mashtron djaloshin me helmeten magjike, ai i ja dha asaj në besim kur ajo ia mshehi mënjiherë dhe e shporri përjashta, erdhi heren e dytë, edhe këtë herë Hyria (si Helena) fitojnë, Hyrija ia mori gjithë floririn edhe e shporri prapë perjashta, vetëm në fund ky djaloshi fiton, e nxjerr prej dhome Hyrijen dhe martohen si Parisi që ia arrijti bashkë me ndihmen e Hektorit ta nxjerrin Helenen prej Labirinti !
Pra këtu nuk ka spjegim tjetër në të dy rastet kemi Kodin e thjeshtë që është ky:
"TRUIA-GRUIA" !
Mençuria e femrës është si ajo e "grues" (rosës), e pam aty se si del Helena prej Labirintin nën mbulojen e shpendit që quhet "grua" (rosë) dhe e pam aty labirintin me formen e trurit që edhe shkruan sipër emri: "truia"=truri, trut ?
Si të spjegohet ndryshe kjo enigme vetem se përmes gjuhës shqipe pa dyshim !
Si është e mujtun kjo, askush deri më sot nuk ia ka arritur të zgjedhi këtë enigm përpos kësaj tentatives që bëra dhe e paraqita publikishtë këto ditë, ku për këte enigmen e Tragiatella kanë shkrua e shkretua studiues që prej 200 vitësh rreshtë duke nxjerrur teza mbi teza të ndryshme marrina mbi marrina e pa kurrfarë domethanje as rezultati, gjoja se, simbolika e ka këtë rregull apo atë etj.. m'the e të thash pa asnjë kuptim të duhur, kur, këtu është tepër e thjeshtë kjo;
Qe këtu provat,
Shife këmbën e Helenes se si e shtrin ajo sikur se e emiton një "grua" rosë, mirëpo shife tani edhe tjetren:
Nga e mori këtë mençuri ezgjuarsi Helena ?
Nga truri i saj e nxori këtë plan apo e kishte emituar dike më këtë rast ?
Jo, asaj iu kujtuan rosat që shtrijnë këmbët kur dilnin prej uji, sepse, në atë moment (aty Helena perfundon dhe kryen epshet e saj derisa ishte me Parisin kurse Hektori perball tyre aty afër edhe kryente dashni me një femër tjetër, pa e ditur se ajo nuk ishte si kjo Helena me dy këmbë por ajo kishte vetem se një dhe atë ishte një bishtë i Sirenes së detit, dhe tani, Helena e shfrytzon rastin, pasi që ky Parisi i pelqente së tepërmi, në mendje i ra se, kur rosat dalin nga uji ato shtrijnë njërën këmbë dhe se rivalja e saj Sirena e cila edhe ajo nga ftyra ishte shumë e bukur njisoj si Helena , e pamujtun të dallohen se cila është më e bukur, njëra apo tjetra, vetëm se një gjë nuk e dinte Hektori se asaj bukuroshes së tij i mungonin këmbët, prandaj, e vetma që e dinte ketë sekret ishte Helena dhe kjo tani qëllimishtë e shtrin këmbën (shikojeni aty imazhi me ngjyrë të kuqe) që t'ia shihte Sirena ku pastaj kjo, si gjithëmonë e shkreta nga nga xhelozia sepse nuk kishte këmbë por vetem se një bishtë peshku, Helena e kishte llogaritur mirë planin, duke ditur se kjo Sirena do të reagoje edhe ajo do ta emitoje gjetin e saj siç bëjnë edhe rosat "la grue" emitojnë njëra tjetren dhe pastaj grinden mes veti, gjoja se pse ti kopjove në mua etj..
Pra, nga kjo pakujdesi e saj Sirena e gjora harron që Hektori mund ta diktoje pra nga kjo pakujdesi e bën të njëjtin gjest siç e shtriu këmbën Helena gjoja se per t'ia kthyër pergjigjien Helenes, njesoj si fillojnë zënkat kështu edhe rosat njëra me tjetrën, mirëpo, menjëherë Hektori e heton se kjo nuk paska këmbë por paska një bishtë peshku dhe me shpejtësi (e shohim tek ilustrimi i zmadhuar) me dorën e tij të majtë e shofim se si ia terhjek Hektori asaj rroben nga gjoksi dhe papritmas trupi i Sirenes zbulohet me formën e nje gjysmë gruaje e gjysëmen tjetër peshkë !
Mjerishtë që Oliver Stone nuk më është drejtua që ta shkruanim skenarin se bashku për filmin "Troy" por do ta bëjmi nji film tonin pse jo, planet e labirintit tonë i kemi n'xhep, t'ja nisim prej fillimit edhe nji herë ta xhirojmi filmin si do të duhej të ishte, këtë herë sepse, aty me ikjen e Helenes në filmin "Troy" Oliver Stone e thur shumë dobët atë sken pa lidhje, sikur të zëvendesohej me këtë skenen që i mungonte do ishte më bindëse besoj, aty tek Stone e shofim disi ftohët atë ikje të famshme, aty Helena duket se erdhi në Trojë si e pikur prej qiellit..!
Hektori kur e sheh këtë gjysëm bishe mbetet i tronditur dhe e humb kontrollin, e kap Sirenen për fyti dhe e mbytë !
=========================
Kështu që Helena ia arrijti qëllimit të saj me sukses të cilën ditë e priste prej vitësh e mbyllur në këtë labirint dhe që se tani i erdhi rasti që të ikte nga
Që të tre dalin nga labirinti me emrin Truia dhe shpëtojnë pa u diktua !
aty me Parisin por, ajo e dinte mire se duhej patur kujdes, nuk guxonte të dilte Helena jashtë nga labirinti me bukurin e saj që kishe sepse do ishte rrezikë për të se të gjithë do ta njohin dhe me siguri do ta ndalonin, por, e vetmja mënyrë për të shpetuar gjallë pa u kapur nga labirinti ishte kjo që;
Me lëkuren e bishtit të Sirenës ishte e vetmja kjo zgjidhje që të shpetonte dhe dilte nga labirinti pa u diktua nga askushi, duke e emituar prapë edhe këtë të dytën herë "la grue" (rosën) që ishte shpend fetish i mikenasve, prandaj, me ndihmen e Parisit e Hektorit ia arrijnë të dalin që të tre nga labirinti, Helena e fshehur nën imazhin e "grua's" (rosës) e shofim në ilustrimin poshtë kjo është e ulur si "grua" emiton (rosën fetishe) e shohim të ulur mbi kali pas shpinës së Parisit, si princ ai është pa armë ku pas tyre vjen Hektori si një engjull mbrojtës hipur mbi kali dhe i armatosur me plotë merita e krenari mbanë kokën lartë, prapa tij mbetet Truia, frika, labirinti që është ferri she spiralja e jetës së tij mbetët ardhmërija, virtytet e larta të njeriut dhe mbi të gjithat, drejtësija !
Pse mbetët pra ende kjo Troja në kokat tona ?
Parisi e Hektori e ikin Helenen e cila ishte edhe kjo një Hyrije e hijeshme si në ato përrallat tona e cila jetonte e mbyllur në pallatin e Mikenës ?
Truia a ishte la-bira-nti, s-pira-lia "vrima" "bira" në pallatin e Mikenës ?
Mirëpo si e shohim këtu në ilustrim të kësaj vaze, kjo "troja" na qënka dalur vetem se nga mendja e poetëve ?
Kjo do thotë se; Truia ishte kjo vrima, përndryshi "truri" dhe zgjuarsija e njerëzimit e jo Troja e cila kurrë nuk paska ekzistua ?Ne e zbuluam se në këtë labirint me emrin Truia ishin të mbyllura dy bukuroshte secila më e bukur se sa tjetra ku nga të gjitha anët e botës vershonin njerëzit për të ardhur në Truia për ti parë këto dy bukuroshe, disa prej tyre edhe shkrinin pasurin e tyre vetem se ti shifnin këto dy mrekulli që bota ua kishte dhuruar njerëzimit dhe ku prej dhjetë vitesh këto dy bukuroshe jetonin të mbyllura në këtë vrim në pamundësi që dilnin nga kjo spirale, ishin marrur pengë që të dyja qysh nga mosha e tyre e re, driten e diellit nuk e shifnin kurrë, rrinin njashtu të mbyllura vetem ato dy hyjnesha, Helena dhe kjo Hyrija e dheut që përndryshe do ta quajmi Sirena.
Kështu e kishin kaluar një kohë të gjatë të jetës së tyre së bashku të mbyllura në këtë labirint labirint si dy rosa të hedhura në një knet të rrethuar prej muresh gjigante në 7 rrathë ku nga aty as miza nuk do kishte mundësi që të dilte pa u hetuar nga roja, dhe se i vetmi shpëtim për Helenen që një ditë ti shihte perseri rrezet e diellit ishte pritja e ndonji çlirimtarit ose të ndonji djaloshi me yll në ball i cili do ta çlironte këtë bukuroshe të trume nga Truia !
Pra që mos ta zgjasim sepse, pas kësaj do rishkruhet një homerik e re mbi jetën e Helenes e Sirenes të cilat jetuan prej dhjet vitësh të robruara në Truia, nën muret e pallatit të mbretit të Mikenës, por, detyra e jonë tani është se, si ta nxjerrim Helenen nga ky labirint dhe se këtu është e gjithë lufta që zgjat jo dhjet vite por 200 vite !
Aty mbi ilustrim ne shohim dy fëmra, dy bukuroshet e mbyllura në pallatin e Mikenës si e shohim edhe aty në ilustrim me shkrim etrusk ky pallat mban emrin enigmatik Truia të cilin do ta ndjekim deri në fund dhe do ta analizojmi por ti kthehemi njëherë këmbës së Helenes, se mso ndoshta ky është çilsi e zgjedhjes së kësaj enigmes dhe përmes këtij çelsi do i hapnim pergjithmon dyert e labirintit që mbrnda saj kjo Truia mbante fshehtësit e ruajtura prej mija e mija vitësh ?
Dihet pra se kur dy veta jetojnë së bashku në një celul të mbyllur një kohë aqë të gjatë njëra tjetren duhej ta njohin fortë mirë aqë sa edhe të shkonin deri tek xhelozija mes veti edhe këtu të mbyllura në një labirint ekzistonte xhelozia mes tyre, pse ?
Helena pra ishte e vetmja e cila e njihte se kush ishte Sirena dhe se çfarë sekreti mbate ajo pa e ditur askush tjetër në botë dhe mbahej e fshehur kjo prej dhjet vitësh ?
Helena që në ditët e para kur u njoftuan aty në Truia në labirintin e Mikenës e kishte hetuar se kjo Sirena që ishte aqë e bukur sa që edhe vetë Helena xhelozonte në të mirëpo ajo kishte vrejtur një të met të saj dhe duhej të mbetej sekrete, perndryshe koka do ti shkonte Helenes, pra kjo kishte hetuar se Sirena nuk kishte këmbë por në vend të këmbëve natyra ia kihte dhuruar një bisht peshku !
Edhe se ishte me të meta fizike prapë kjo Sirena mundohej ta emitonte Helenen, dhe nga xhelozia ajo me bishtin e saj të peshkut e kjo pa bishtë nuk mund të ishin të barabarta mirëpo këtu tek ky ilustrimi kam vrejur se kjo Sirena paska bërë një gabim fatal i cili do ti kushtoje me jetë mirëpo, ndoshta në anen tjetër me këtë gafin e saj kjo do ta nxirrte nga Truia Helenen kështu që kjo mbetet e vetmja zgjidhje qE dikush ta shpetoje Helenen nga ky rreth i mbyllun !
Mirpo ti lëmi tani skenat e xhelozis mes dy grave si ato zënkat mes dy rosavë atje tek kneta, ta lirojmi njëherë Helenen pasi që çelsin e kemi në dorë:
Derisa Helena ishte me Parisin në shtrat perball tyre Hektori flinte me Sirenen por kjo bishtin e saj të peshkut e fshihte pas shpine mirepo, papritmas "truri" i punon Helenes aty dhe thotë vet me veti; "tani e kam rastin që të lirohëm nga ky labirint, dhe çka bën ajo ?
Hektori mirrej me Sirenen e cila vijonte te mos ia ndante sytë Helenes nga xhelozia se ndoshta kjo kishte patur fatin e mirë ti takoje Parisi ?
Mirëpo Helena e kishte mendjen diku tjeter, asaj iu kujtohëshin dy rosa aty që i shifte nga dritarja e labirintit kur ato grindëshin mes tyre për shkakë se, njëra prej tyre e shtrinte këmbën dhe tjetra fillonte ta emitonte dhe këtu fillonin zënkat mes tyre, pra, Helenes i erdhi kjo ide:
"do ta nxjerri këmben perjashta që të ma shohi Sirena dhe kjo nga xhelozia ka për te bërë njisoj si unë, me padashje edhe ajo do ta nxjerri bishtin e peshkut të fshehur nën rrobën e saj dhe do ta diktoje Hektori kështu që do zbulohet ky mashtrim dhe nga kjo tradheti Hektori do ta mbyste Sirenen dhe unë do dalë së bashku me ta nga labirinti"
Llogaria e Helenes ishte kjo njashtu edhe vepron:
Helea e nxjerrë njërën këmbë jashtë shtratit të saj kur menjëherë në të njajten kohë edhe Sirena që ishte perballë Helenes, si ato rosat, harron ta mbaje sekretin edhe kjo vepron si Helena duke e nxjerrë bishtin e peshkut që të mburrej para Hektorit ?
Mirëpo Hektori kur e sheh këtë mashtrim se kjo grua nuk qenka e bukura Hyrie por një Sirene me bishtë, e kap per fyti dhe ia nxë frymen, Sirena mbetet pa shpirtë !
Shifeni njiherë se çfarë bën zgjuarsija e një truri të një femrës më të bukur në Botë ?
Ne do shtronim petjen këtu, athua se si i shkoi mendja Helenes se ky momenti kishte ardhur që sot të lirohej nga ky kafazi i roberisë ?
Kush ia diktoj Helenes se ajo duhej nxjerrur këmbën jashtë shtratit që t'ia shihte Sirena ?
Askushi por vetem se zgjuarsija natyrore e trurit të njeriut që quhet "vrima" bira, truni, "truia" kjo vrim e sundon universin e kësaj
botes sonë, pa tru ne as nuk do shifnim, pa sy ka miundësi që do shihnim !
Si duket nga deshmit tjera këtu që do ti shofim, lufta e Trojës na ishte vetëm se një lojë argëtuese për Mikenasit, e quajtur "Truia" (vrima) apo frika, ai i cili nuk ia arrinte ta zgjedhte këtë enigmen (labirinti i ilustruar gjithnjë sipër nji vaze apo knaté) të mbushur me vër, atij do ti préhej koka..?
Skenarin e shkruante kështu dal nga dale edhe Homeri kur e shihte ndoshta të njëjtën vazë si e shohim ne sot 2800 vite pas tij, dhe ai aty nga pamundësija për të zgjidhur enigmen ai ia nisi e po këndonte, si tek ato rrëfimet e "1001 nétëve" kur dy motrat Shehrezada e Dunjezada ishin ngushtë, që mos ti shkonte koka Sherezades ajo ia nis e i rrëfen burrit përralla të pafundëta që zgjatën disa vite, për të shpëtuar kokën e saj ..!
Mirëpo ne këtu do mundohëmi të hyjmi nën lëkuren e Homerit për dis minuta dhe ta zëmi se Homeri ka para syve këtë vazën përplotë me vërë,
Ai ilustimin e ka para syve dhe ia nis e mendon, si te zgjidhet athua kjo enigm, si me shpetua Helenen nga ky labirint ?
=TABLOJA E PARË=
Skéna Numer°2./Truia/ Pallati Mikenës/Brënda./Ditë:
"Kishte dal shpallja se kush don me ia parë vetëm gishtin e dores hymja kushton 100 dukat !
Përë të parë tërë trupin e saj s'kishte askush pasuni aqë të madhe..."
"Nga të katër anët u quen populli t'ia shofin vetëm gishtin e dorës asaj bukuroshës.
Në këtë imazh shohim se, për të hyrë në Labirintin e Mikenës për të parë dy hyrije té hjeshme dhe pastaj duhej të hetonin se cila ishte më e bukura, kjo e Parisit apo ajo e Hektorit ?
Djaloshi me helmeten magjike dh hyrija, ndosht te kujtohet ky kendveshtrim i kësaj përrllzes sonë, jo e shkruar as vizatuar mbi vaze por e trasheguar brez pas brezi deri ne ditet tona, edhe se ndoshta një rrefim fantastik mirepo me duket se në te gjejmi bazat e kësaj epokes trojane.
Aty do dilte nji film holivudian i mrekullueshem edhe duke ia shtuar kete Hyrejen tonë te Anton Cettes, nuk e di se sa e kanë lexu apo jo, por, nderlidhet krejtësishtë kjo prrallz me syzheun që e hasem mbi vazen etruske qe e pam aty ne ilustrime, deri edhe tek veshjet tona, Parisi me Plis.
=========
Për ta vizituar Helenen e bukur dhe Hyrijen që ishin të mbyllura si me çiles në Truia, pagesa bëhëj tek falltorja, guvernatorja e tempullit "Truia", e shohim se Parisi si princ që ishte, aty bën negociata me guvernanten, ka në dorë dy vé ose ndonji guri të çmuar?
Kurse Hektori (në fund të rreshtit i cili mban nji krryle si të Mojsiut, e pamë aty më parë se ai kishte shitur cjapin (e shohim në imazhin tjetër prapa kësaj vazës) për të blerë këta 7 skllavër (me mburoje derri) për të bërë pagesen ?
Pastaj poshtë, nën imazhin e sipërm në të djathtë falltorja i drejton tek dhoma e pritjes që është nën labirint dhe kur hyjnë këta dy trima, falltorja ua ckton shtratin secilit ku pastaj, duhej që këta të zgjidhnin se, cila ishte më e bukur nga këto dy bukuroshet. ?
Që të dy trimat shtrihen aty në një dhom në dy shtratër paralele njëra ndaj tjetres, në shtratin e majtë e shohim Parisin (mban në kokë plisin kurse Hektori është në shtratin djathtas por nuk mban plis.
==============================
==============================
Tiu kthehemi edhe njiherë përrallzave tona ku edhe aty tek ajo Hyrija e dheut dhe djaloshi me helmeten magjike kuptojmi se edhe aty ndeshemi me një "truia" si kjo në Truia e Mikenës ku bëhëshin "tru"-bullirat" dhe hyrja deri tek dera e bukuroshës kushtonte shtrenjtë, kishte njerëz të cilët lenin pasurin e trasheguar nga i ati aty para dritares së kësaj bukuroshes vetem e vetem për t'ia parë asaj gishtin e dorës, kështu e pësuan edhe dy vëllezërit e tij të cilet shkuan atje në qytet e dhan aty secili nga 100 flori vetëm për t'ia parë gishtin bukuroshes dhe kthehen pastaj me duar në xhepa.
Këtu do e vijojmi hetimin rreth këtij ilustrimi me disa skena të shkurta në lidhje me ngjajshmerin që i cimentojnë këto dy rasteve ku në mes përrallazave tona dhe skenes mbi vazën etruske ne paraftyrojmi gati se të njëjten ngjarje por që i ka hikur memorjes sonë, nuk dijmi se ku dhe kur ka ndodhur kjo mirëpo lidhen mes veti sikur të na ishin të epokës heroike ku edhe tek legjendat tona si tek Hektori i cili ndihmon vellaun e tij Parisin që ta nxjerri nga labirinti të bukuren Helena, njashtu kemi edhe tek ne eposin e kreshnikve ku Muji gjithnjë mbeshtet vellaun e tij Halilin edhe se ngajihere ai eshte ne vijen jo të drejte.
Pra, lidhshmeria e eposeve tona me epiken homerike thuaja se perputhen në te gjitha pikat, por që iu mungojnë te gjthve; vendi e burimi se nga pollen këto epose ?-
"Kur i erdhi radha më të voglit plaku e pyeti edhe ate se a po i don 100 dukatë të korrupcionit apo një të fituar me njersë...
- Une po e dua një të fituar më ndjers,- i tha më i vogli.
Plaku ia zgjati vetëm një dukatë e i tha:
- Shiqo biro se ç'ka po të thëm: kur t'jeshë më s'ngushti , shko tek aj dollapi pas derës së oborrit dhe do gjëjsh aty diqka.
Nuke vonoj shumë e plaku ju vdiç e vorrosën.
Ditë pas ditësh u përhap lajmi se në një qytet aty afër kishte arritur një bukuroshe e rrallë, "Vetëm Zoti kishte ditur ta fali ashtu..."
==============================
Ku fshifet çelsi i kësaj enigme ?
==============================
Enigma tani na duket se është tepër e thjeshtë, i ngjan një një lojes argëtuese:
Para 3300 vitësh ishte përhapur lajmi nga të katër anët se, në Truia në pallatin e Mikenes (Peloponeze) është zbuluar një Hyrije(bukuroshe) një femër aqë e bukur sa që nuk ka lindur asnjihere mbi tokë deri atë ditë mirëpo por për ta parë këtë Hyrijen duhej bërë pagesen aty tek labirinti një vlerë e madhe prej floriri ku të interesuarit vershonin nga te gjitha anët, njashtu si në përrallzat tona shqiptare të Drenicës permbledhur nga i ndrituri Anton Cetta !
=========================
Ku fshifet çelsi i kësaj enigme ?
Si duhej t'ia bënin Parisi e Hektori këta dy kalorës të huaj që ta nxjerrin Helenen e bukur nga Truia dhe pa e diktuar askushi ?
Në atë moment dy rosa që ishin aty në banjon e labirintit, zihën mes veti, falltorja shkon qe ti ndaje rosat dhe shpejtë Hektori e Parisi ia mbulojnë kokën e Helenes me bishtin e Sirenes së flijuar e cila tani ngjan si në një rosë e shenjte, simbol i regjenerimit që ishte shpend fetish i mekenasve që e mbanin kudo në vende kulti dhe pallate.
Dalin që të tret nga Truia dhe më tej marrin kuajt dhe iu hypin gjithjë duke patur kujdes që të mos diktoheshin, derisa largohën mirë nga Mikena, kalojnë muret mbrojtese dhe humbin gjurmet në pyellin e dendur !
Pas pak kohe, u shpall lajmi në katër anët se dy prijsa te huaj i kishin rrëmbyër mbretit të Mikenës Hanuvatit (Agamemnonit ) hyrien e dheut !
Duhej të gjendet se kush ishin këta dy të panjohur që ia kishin arritur para hundës së tyre ta nxjerrin nga Truia e Mikenës Helenen e bukur ?
Hetimet kishin filluar, nuk vonoi shumë e lufta plasi shterngohuni ô burra se na iken Helenen nga Truja !
3. Bishti i peshkut të Sirenes së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshefur nën te si një zogë fetish ?
Parisi dhe Hektori kanë fshehur Helenen e bukur nën lëkurën e rosës, është kjo zgjidhja e vetme për të ikur nga Truia Helenen e Bukur..?
Në gjuhën franke ka mbetur kjo shprehje për ato femra që zgjasin këmbën si Helena, kjo quhët një ="grue" me sherré, e programuar për plane, me zgjuarsi si një;
= "grue" (rosë) i thonë; "piéd de la grue" = ="këmbë rose", apo;
= "rosë+pié=rrospijé !
"Grue"=rrospijé ?!
Nuk na mbetet sot asgjë enigmatike pa gjetur zgjidhje, kur shihen muret e pallatit të Mikenës që perputhen me formen e këtij labirinti që i thonin Truia dhe për herë të parë mund të themi se dokumentohet ekzistenca e saj, që ishte në realitet kjo foleja që mbyllte enigmen e dashurisë me emrin "TRUIA" spirala shpi-ralja, "labira-nti", pallati ku ishte e mbyllur nji Hyrija që në rrefimet e Homerit e njohim me emrin Helena !
Për ne dosja mbyllet këtu;
Troja paska ekzistuar por në nji formë tjetër, dhe kuptohet se mesazhi i Homerit ishte i thjeshtë, ai i cili beson se ka femër jo të bukur gabohet, nga sirena gjysëm peshkë e gjysem femër, ka mundësi që të shendrrohet në nji femër të hijeshme vetem se duhet patur besim tek ajo !
Ndoshta do ishte e veshtire per disa që ti shtjellonin këto imazhe të cilat do ti ilustrojmi heratjera me nji zgjidhje edhe më të lartë të vizatimeve, presim pra nga ndonji vullntar ndoji propozim që imazhet të dalin sa më të kjarta, mundësishtë me pershkrime.
===================================
Cila ishte ana tjetër që fsheh kjo Enigm ?
Pergjegjien e sakët e ka dhënë i vetmi Hektori pas dhjetë vite që ishte bërë luftë për të kerkuar zgjidhjen e kësaj Enigme !
Pse ishte Hektori i vetmi cili e hetoi në shpirtë bukurin e këmbës së Helene?
A nuk ishte Hektori një njeri i butë, shpirtë mirë, i urtë, i kujdesëshëm ndaj gruas së tij Andromak dhe një prind i mirë për djalin Astinjaksin ?
Pse athua u ndëshkua Hektori më këtë veprim aty kur hyjnit e drejtuan tek Sirena, a nuk ishte shënjë ky se, nuk duhej të tradhtonte të dashuren e tij shpirtë mirë siç ishte Andromak, një grua që kishte të gjitha meritat, pse të shkonte tek një tjetër ?
E gjithë profesija e eposit Homerik sillet rrethë besnikërisë, vlerave njerëzore, dashurisë për të afërmit e tyre përmes metaforave që fshehin dy veprat e tij Iliada dhe Odiseja !
Enigma e labirintit Truia na e spjegon më së miri, me nji vizatim të thjeshtë ngacmon aty ku duhet mendjen e qënjës njerëzore në krahasim me qënjeve tjera: të menduarit !
Përmes kësaj Enigme e fshehur në labirint me emrin "Truia fshihet vetem se mendja e njeriut, ky është çelsi i kodit të nderit: arsyetimi që ka emrin "TRUI"-â=
Trûri i njeriut a nuk është edhe kjo një fjalë e cila spjegohët vetëm se me gjuhën popullore shqipe ?
A nuk janë =trût= e njeriut një sh-'trû'-fullog si ky labirinti me emrin Trûi-a?
Si do ta gjenim çelsin e kësaj Enigmes sikur mos ti kishim vë në arsyetim qelizat që posedon "Tru-iâ" që është vetëm se mendja jonë që fshihet tek gjuha franke me emrin "tru"-ia (vrima) é mémorjes?
Pra, ne nuk gjetem vetem se çelsin e enigmes së këtij ilustrimi por edhe çelsin e gjuhës shqipe, fjalen më të vjetër të shkruar mbi këtë vazë para 2600 vitësh, një deshmi që nuk shihet vetem se me sy por ndjehët vetem me "tru", pa patur tru nuk kemi as sy !
Pse të kërkohët Troja diku tjetër kur ajo është në trut tona, nën rrashtin e kokës sonë ?
Homeri ndoshta ishte i verbër por ai kishte tru ?
Ju faleminderit !
================================================
*Komente:
Dede Leka: Menoj se enigma doli dhe i ftoj te gjithe ta japin menimin e tyne duke analizu me hollsi cdo spjegim te Dardanit , analize me logjike te ftofte dhe jo me shpirte.Ky ashte nji skenare filmi te vertete !
Gjthmone ne nji perpjekje, qofte edhe shekullore, ne arritje dikush ka me kene vetem nji here i pari.
I ftoj te gjithe ta nimojne cashtjen me -- ide, analize, kritike, por vetem me menime te kthjellta , cilatdo qofshin ato, pro apo kunder , mjafton te jene te sinqerta dhe dashamirse .
O burra te mos bajme si politikanet, por si i ka hije urtise e mencunise njerzore.
Objekti i gjetun i gjetun flet jashtzakonisht kjarte, zotsia ishte se kush e zbulon dhe spjegon i pari te verteten qe ashte vizatu ne objekt.
Ky spjegim me duket i verteti, bindes dhe faktues !
Zotsia e jashtzakonshme u takon atyne qe nepermjet nji vazoje me shkru nji histori te tane te asaje epoke dhe e jashtzakonshmja e dyte ne mos gabohem i perket Dardanit qe arriti me e qite cullak te verteten !
Mikena nji histori Ilire dhe zbulohet nga nji pasardhes Ilir !
Me qetsi te shohim zbulimin e studiuesit Dardan Leka dhe ta nxisim per ma tej !
===============================
Kjo vorb ene nga dheu i pjekur është gjetur në sitin arkeologjik etrusk të Tragliatella (Cerveteri) ku mbi të duken grafite të ndryshme mbi modelin proto-Korintian rreth 620 para krishti, ekpozuar në muzeun Capitolini.
Qytetrimi Egjeanë -2500 deri -1200 para Krishti.
Virgjili e thotë në vargun e Eneides aty kur Eneu pas sa e sa mundimeve si këshill kishte marrur nga Hyji se, ai duhej të kthehej në Kretë andej kah kishin ardhur te parët e tij dikur pra në Knoson e bukur pranë malit Ida...!
Poashtu edhe né patjetër se duhët të rikthehëmi në Kretë(Kandia) pranë nënës son të vjetër në Knosë në djepin e qytetrimit tonë që i mundësoj pastaj Grekëve të krijojnë një qytetrim që u bë i yni dhe i të gjithë popujve europianë.(Gustav Gloz)
Ishulli i Kretës është në mes të Mesdheut i gjatë nga perendimi në lindje 250 kilometra dhe veri jug rreth 50 Kilometra.
Në shikim të parë ne do thoshim si do ti lidhnim këto vizatime enigmatike të gjetura në Etruri aqë largë nga Kreta me personazhet në Iliaden e Homerit ? nga t'ia nisim ?
A nuk do na dukej kjo e habitshme se, disa enigma të së kaluares sot zgjidhen vetëm se përmes etimologjisë e zberthimit të emrave të vendeve, fjalve të shkruara aty këtu mbi ndonji vazë si këtu në këtë rast mbi këtë vaze të zbuluar në Cerveteri ?
Me nji formul satirike të gerrvishur mbi këtë vazë etruske ne gjejmi emrin e këtij labirinti apo foleje që fillon me gerrmat në alfabetin etruskë; "TRUIA" ku sipas mendimit tonë ky grafiti zberthen vargjet mitike homerike që sipas këtij emri të ketij labirinti "truia" apo spiralia ose "shtrufullogu"ne mund të zbërthenim më lehtë edhe emrin é-TRU-(-r-)IA, é-Truia, mos ndoshta edhe në këtu në Apenine ishte hapur nji labirint edhe më i madh, nji shtrufullog i ri si ai i Mikenës që e thrrisnin, Truia-é-Ré, é-Truia "trurja" truni/ truri njeriut ?
Duke ndjekur etimologjin tonë dialektore hap pas hapi mendoj se arrijmi edhe deri tek ky labirinti i madh Mesdhetar i gjithë popujve i gjitha gjuhëve të përbashkëta, i gjitha qytetrimeve e kulturave të njajajta dal ngadale, nga "truia" tek "gruia" që gjuha franke ende fshef këtë etimologji.
Teoria e nji studiuesi tonë të famshëm edhe këtu perputhet; sa më largë nga qëndra fshifen etimologji të së kaluarës sonë, si e thotë edhe Virgjili, kthim tëk nëna jonë e vjetër që ishte nji strufullog, nji çerdhe që mbeti si nji vrim e shpuar nga qytetrimi i vjetër Egjeanë ?
Fjala "TRUIA" mund të zberthehët lehtë, simbolizon Trojën legjendare përmes rrënjës së emrit ="Trû-t" tona, vrimat në tru tona ?
=vrima që është edhe GRUIA apo =TRUIA, labir-inti="bir-la", por, gruaja a nuk eshte plotë tru ?
Kjo fjala "tru" i pergjigjet fjalës dialektore "s' -Trû-fû-llogi" =(strufullog i flokve) folé, vendi i fjetjes së zogjëve, apo "vrima"=Trû-ia ku shtréhét zogu enigmatik për të bërë vén e tij nga e cila lindi nji Siréne, gjysmë grua e gjysmë peshkë ?
E gjithë freska mbi këtë vaze shfaqet përmes figurave të ilustruara të grrithura si nji grafiti me simbole enigmatike ku ndeshen personazhe mitologjike që i njohim përmes rrëfimit në Iliden e Homerit aty e njohim mitin për Helenen e bukur, e shohim Trojën dhe gjoja se dy ushtri rivale të cilat ndeshen në këtë "vrim" tek Truia apo Gruia, mos mshifet per mes mendjes së gruas truri magjik-mençuria, zgjuarsija ?
Mirepo është interesante kjo se, në nji vaze tjetër të Mikenës jo si kjo etruske që është më vonshme, aty shofim nji tablo më të pasur tek veshjet e këtyre këmbësorve, edhe këta janë të rreshtuar si tek tabloja etruske të vazës së Cerveterit por janë me veshje madheshtore, jo si barbarë, mbajnë në duar shtiza dhe helmeta me tufa mbi brinjë të ndonji bishe, janë të veshur me fustanela palë-palë, mbajnë shputa dhe çorape të gjata deri nën gjunjë hjéshuar me tufë për mrekulli, të qon mallin se aty shfaqen labërit tanë..!
Pse ky ndryshim në mes dy ilustrimeve ?
Mirepo vjen edhe pikpetja tjetër tani edhe më e madhja;
Si ka mundësi kjo që, këto ilustrime mbi këtë vazën e Cerveterit në Etruri perputhen me këto imazhet e zbuluara më vonë në Mikenë ku në dy enët shofim kembësor të veshur dhe që mbanin helmeta e mburoje sikur të shkonin në luftë, por, në realitet ata prisnin në rreshtë për të hyrë tek kjo "Truia" "vrima" apo foleja e dashurisë që ruhej mirë në pallatin e mbretit në Mikenës në vendin e quajtur TRUIA apo GRUIA ?
Këtu rreth të njajtit suzhe ne do perpiqemi që të ju'a shfaqim tregimet popullore te Drenicës të mbledhura nga Anton Qetta,
ku ndoshta do ta vreni sadopak ngjajshmërin mes rrëfenjave tona të moçme dhe atyre ilustrimeve egjeane;
=Hyrija dhe djaloshi me helmeten magjike=
Kishin qenë njëherë katër vllëzër. Prindërit i kishin pasur ende gjallë! Babai i tyre kishte kursye pakë ari tërë jetën përë djemt, qe tiu lere trashigim pakë pasuri.
Një ditë plaku vendosi që tua ndaj djemve pasurin sa ishte gjallë...
E thirri më te madhin dhe i tha:
- Biro , une po vdes, jam plakur! Fol, a i do njëqind dukat të korrupcionit apo një të fituar më njersë?
- Po i due qato njëqindë të korruptueme, - ia kthen i biri.
Plaku ja dha njiqind dukatë të fituar nga korrupcioni.
E thirri pastaj djalin e dytë e i tha edhe atij: a po i don qeto njëqind dukat të korupcionit apo një dukat të fituar më ndjersë, biro?
- Po i dua njëqind dukat të korrupcionit, i tha edhe i dyti...
Ja dha edhe atij njëqind lira të korrrupcionit.
- Kur i erdhi radha më të voglit plaku e pyeti edhe ate se a po i don 100 dukatë të korrupcionit apo një të fituar me njersë...
- Une po e dua një të fituar më ndjers,- i tha më i vogli.
Plaku ia zgjati vetëm një dukatë e i tha:
- Shiqo biro se ç'ka po të thëm: kur t'jeshë më s'ngushti , shko tek aj dollapi pas derës së oborrit dhe do gjëjsh aty diqka.
Nuke vonoj shumë e plaku ju vdiç e vorrosën.
Ditë pas ditësh u përhap lajmi se në një qytet aty afër kishte arritur një bukuroshe e rrallë!
Vetëm Zoti kishte ditur ta fali ashtu...
Kishte dal shpallja se kush don me ia parë vetëm gishtin e dores hymja kushton 100dukat!
Përë të parë tërë trupin e saj s'kishte kush pasuni të madhe...
Nga të katër anët u quen populli t'ia shofin vetëm gishtin e dorës asaj bukuroshës.
te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..
Edhe ata dy vllëzrit që i kishin marrur trashëgim nga i ati nga njëqind dukatë, shkuan e i dhan vetëm që t'ia shofin gishtin e dorës asaj bukuroshes.
E kryen këte deshirë dhe u kthyen në shtëpi. Ndërsa vllau i tyre i vogli pra, vervitej në oborr të shtëpis, i merzitur shumë se aj s'kishte mundësi kurrë, vetëm më një monedh ari s'lejonin të futesh as në qytetë.
"Hajt -thot me veti - t'ia hedhi një sy, mbas qasaj dere në dollapë -si i kishte thën plaku.
Kur shkoi, e gjeti aty n'at dollapë një helmetë(kaskë) të vjetër. E vuri mbi kokë e shkoj...
Shkon e i thotë nënës:
- Nënë, kam uri, ma jepë pakë bukë!
- Mirë more biri nënës, po unë s'po të shof fare, ku je mshefur ti?
- Qe nën ku jam para teje, mos je qorrua?
- S'po të shof biro, ku je?
Kur e hoqi helmeten, qeshi e ëma.
Keshtu që djali e kuptoj që më këtë helmetë njeriu s'dukej fare!- e kërceu nga gëzimi e tha : - Sa jam i lumtur n'kete ditë! Ngrëni pakë ushqimë në shtëpi dhe shkoj drejt e në qytet, si vllëzërit e tijë.
Para hyrjes së dhomës se bukuroshës ishte tollovi e madhe! Ky djaloshi kishte vue helmeten dhe ngjitet perpjet shkallve duke i shtyer njerzit me gjoks e me brryla dhe u fut mbrenda, në dhomën e saj derisa ajo nga dritarja ua tregonte shikuesve vetëm gishtin e dorës... Kur mbaroj koha përë publikun, njerzit filluan të shpërndahën dhe bukuroshja u largua nga dritarja dhe u ulë të pushojë në karikë.
Përë një çastë, pa e vrejtur bukuroshja, djaloshi e hoçi helmetën nga koka ...
Kur e pa bukuroshja e dheut u habitë!
- Po ti ka hyre?
- Hyra për dere...
- N'këtë dhom s'ka mundur te hyje ende as pasanikët më të mëdhenjë, as tregtarë se s'kan pasur para të mjaftueshme, po ti?
- Une kam shumë dukat!
- Ku e ke?
- Qe, e kam këte helmetë!- dhe e qiti n'krye e s'po doket më! Pastaj e hoçi prap dhe po dukej.
- Ma jep njëhere ta shofë?
-Jo, vetëm nese ma jep besën që do martohesh më mua.
Bukuroshja u kujtua një qast dhe ia ktheu djaloshit:
- Besa të qoftë!- i tha bukuroshja dhe ky ia dha helmeten.
Ajo e mori helmeten dhe e vuri n'krye helmeten. Djaloshi tani se shifte fare se ku gjindej bukuroshja. Kur e ndegjoj pasë pake kohe zëri n e saj:
- Roje! Kapne këtë njeri që është futur në dhomen time pa leje!
Kur hyni roja e panë, e rrafën pak dhe e hudhen përjashta. Keshtu e hupi djaloshi helmeten dhe u kthye në shtëpi i brengosur shumë më kokë t'ulur...
Ishte merzitur shumë por s'kishte q'të bënte tjetër...
I ra ndërmendë se në dollapë kishte pasur edhe diçka tjetër. Shkoj e gjeti në dollapë një vazë të mbyllur më dyllë! Kur e hapi nga vaza dilnin plot monedha dukati!!!
Prap e mbylli. Sa herë e çelte vazën u bënte grumbulli më dukat para këmbëve të tijë!
"- Sa i lumtur që jam sotë! Pa e provue edhe njëhere me hy tek bukuroshja se la!"
Grumbulloj monedha ari sa mujti ti barti dhe shkoj drejt në qytet tek bukuroshja...
- Sa para kushton përë të parë hyrin në dhomen esajë?- i pyti rojen.
- Hajt, more djalë, se ska pasanikë as tregtar ne keto anë qe mund të paguaj një sasi ari perë të hyr deri tek ajo!
- Sa dukat kushton, - nguli këmbë djaloshi.
Mbasi ashtu po don ta shofish duhet të paguash kaqë dukatë dhe djaloshi ua jep sa i kan kerkuar dhe hyn në dhom të bukuroshes per s'dyti herë.
Mirëpo bukuroshja po e njef mënjëherë! I thot:
- Si qyne ti prapë ketu?
- Une kam mjaftë dukatë, të mbuloj si duash!
- Ku e ke dukatin?
- E kam një gjësendë me veti që më furnizon me dukat sipas nevojes. Po desha e mbushi ketë dhomë plotë dukatë!
- Dua me pa me syt e mi, se s'po të besoj!
- Djaloshi e nxori nga gjoksi vazën dhe ia çeli grykën, e mënjëherë u ba tuba më dukat.
Kur e pa vajza e bukur dhomen e mbushur më dukatë i tha:
- Mbylle se po martohëm mënjëhere me ty!
- Kurrsesi - ia kthen djaloshi.
Mirëpo dalëngadalë duke folur, vajza e merrë më të mirë djaloshin dhe e bind më në fun e ky ia jep vazenë magjike.
Kur ja mori vazën ajo shkoj tek dollapi dhe e vuri helmeten në kokë, e djaloshi më se shifte. Ajo lëshoj një klithje dhe mënjëherë erdhi roja e rrafën prapë dhe e hudhen përjashta.
Iku djali e u kthye prap në shtëpi ashtu i merzitur shumë veç sa se lan mendët.
Vëndosi që përë herë të fundit të shofi se mos ka diçka në dollap.
Dy herë i shkoj mundi kot.
Kur shkon e hap dollapin dhe mbrënda e gjën një shpatë të shkurtë. E kapi dhe e nxori shpatën më shpejtësi...
Mbrenda nga melli i shpatës doli një zë.
Nga frika njëher e mbylli por e nxori prapë shpatën dhe u ndegjua i njëjti zë...
- Fol, ç'ka deshiron, ç'ka deshiron?
- Po dua të më lshoni në dhomen e bukuroshës, n'kët qastë në këtë qytet!
Pa pritmas një fuqi e padukshme e lëshoj djaloshin në mes të dhomês së bukuroshës.
Kur e pa prapë djaloshin në dhomë i tha:
- Po si hyne prap ti ketu?
- Për Zotin, me s'të tregoj kurrë - ia kthei djaloshi.
- Tregom se nesër do martohëmi, besen po ta japi!
Më në fund djaloshi bindet dhe ia tregon shpaten.
Ai e nxjerri shpaten nga melli dhe u degjua një zë.Bukuroshja u largua nga frika.
Ky e mbylli prapë shpaten dhe i tha asaj: e shef, une bëj çka dua më këtë shpatë.
- Ma jep njëhere ta shofi i tha vajaza se neser ti do jesh i imi- dhe keshtu ajo prapë ja morri mendët djaloshit.
Ia dha shpaten bukuroshes. Kur e mori, ajo e çeli dhe u ndegjue zëri:
"...fol, ç'kerkoni nga une" ......
Bukuroshja pergjigjet: dua që të kapni këtë njeri dhe lshone diku ne një ishull të largët që mos ta shofi kurrë me sy!
Një fuqi e madhe e padukshëme e mbështjelli djaloshin dhe e lshoj në mes të një ishulli, largë tokës.
Kur i fshini syet djali pa se ishte mjedis deti në një ishull të vetmuar. Nga merzia veq q'ka se lan mendët e kresë. Dikur u untue fortë, s'kishte ngrën ca ditë. Duke shetitur bregut të detit i shef se aty kishte fiqa. Ia nis e po ha fiqa derisa u ngie. Kur pushoj pakë vrejti se po i dalin brinat nga koka! Lëshoj klithje të tmerrëshme por s'kishte njeri aty fare qe ti dali në ndihmë.
- I mjeri une se ç'më gjeti, tani u bëra edhe me brina...si t'ia bëj hallit? Si të kthehëm në shtëpi keshtu? Tërë bota do qeshi më më mua!
Duke ecur kështu, arriti në skajin tjetër të ishullit dhe mengjesi e zgjoj aty djaloshin duke u rrezitur.
U untue prapë. S'kishte tjetër të ngreje aty pos fiqa. I'a nisi dhe po ngrën prapë fiqa.
Kur vrejti pas ni kohe se po i bien brinat. U gëzue shumë pa masë që u shkarkue nga një dertë i madh. E mbushi një gjep plotë fiqa (që i bin brinat ) pastaj kthehet edhe në jug e mbushi një gjep me (fiqa që dalin brinat) U afrua buz detit duke thirrur ndihmë.
Dikur kah mbramja peshkatarët e hetojn dhe e qesin në tokë në tjetren anë.
Keshtu i lodhur e plotë mllëf hecte ashtu pa da, tërë ditën, derisa mbërrin më në fund në qytetin e bukuroshës.
Aty në at qytet fiqat ishin tepër të rrallë. Mori djaloshi një shportë të vogël dhe shkon kah dera e bukuroshes e po thrret: qe ketu fiqa të ëmbël si mjalti, fiqa të ëmbël!
Bukuroshja i thote sherbtorës sëvetë: shko merrmi nja gjashtë fiqa, dhe ajo shpejt zbret shkallëve dhe e ja sjelli fiqat vajzës së bukur.
Më vonë pas do ditesh, kishte dal lajmi se bukuroshja po kerkonte doktorr përë tu sheruar nga një smundje e pasherueshme. Thonin se ajo dergjej në shtrat dhe askushi se dinte qe asaj i kishin dalur brinat. Keshtu qe më shpres se doktoret do t'ia heqin brinat ajo kishte shpenzuar tërë pasurin qe e kishte fitua, nga populli i mjerë.
Djaloshi kishte mësuar që më si kishte ngelur bukuroshës as një dukat çohet e kalon prap para deres së bukuroshes duke thirrur: shërojmë ç'do smundje, sherojmë ç'do smundje!
Bukuroshja i thotë sherbëtores së vetë: shpejt me ma sjell qat doktorr ketu.
Pas pakë hyn djaloshi i veshun si doktorr në dhomë të bukuroshes dhe e pa ashtu si më keqë, se fiqat kishin kryer punën si e priste. Ajo se njihte fare djaloshin kishte hallin tek brinat që i rëndonin kokën dhe i thot:
- Doktor, a mundesh të mi hjekish brinat? - e pyeti vajza.
- Po, por duhet të pres ketu në dhomën tënde pa dal fare, së paku tridhjet ditë, se duhet me lyer brinar disa here në ditë. Ajo pranon dhe keshtu djali merr guxim e i thot:
- Vetëm me një kushtë, pra. Nese më pranon perë burrin tuaj!
Mbasi ajo kishte tepër nevoj i thot:
- Po ta dha besen se si të më bien brinat në tokë ne kemi me u martua, keshtu e lidhen kushtin.
- Bukuroshe, a po më njef se kush jam une?- ia bëri djali.
-Jo!- ia ktheu ajo.
- Po met thën se une jam qaj djali qe ti ma ke marrur helmeten, ma ke marrur vazen dhe shpaten magjike ç'ka thue ti?
- Pa të marr per burrë se la, i thot vajza.
Mbasi kishin jetuar një muaj së bashku të mbyllur në njëdhomë, bukuroshja u mësua dhe më s'donte ta largonte djalin nga veti. Kur e pa djali se ajo tani ishte dashuruar në të ia dha fiqat që i hjekin brinat.
Posa i ngreni fiqat, bukuroshja e shkundi kokën dhe brinat i ran në tokë!
Të nesërmen dy të rinjët u martuan dhe kaluan një jetë të lumtur së bashku sa ishin gjallë.
========================================
Zgjidhja e enigmes së ilustrimit mbi vazën Tragliatella:
Pikat kyçe rreth zgjidhjes së kësaj enigme e cila zgjati jo 10 vite por më teper se 2600 vite ?
Helena ishte Këmba e rosës ?
Bishti i Sirenës do ta nxjerrte nga kjo Truia (truni" Helenen e bukkur, si ?
2.) Pse Helena e zgjati njashtu këmbën që ta shihte Hektori (shife me të kuqen)?
Helena i bëri të qartë me këte gjest drejtë Hektorit se; Ndoshta aj do ti tërhiqte vëmendjen se, ajo femër nuk është grua por një Siren, gjysëm femër gjysëm peshkë, prandaj duhej që të flijohej bishti i Sirenës për të nxjerrur Helenen nga Truia, qe ishte ky labirinti i Mikenës..?!
3. Bishti i (peshkut) Sirenes së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshehur nën të si një zogë fetish që ishte për Mikenasit ky shpend prandaj Parisi dhe Hektori pasi që e mbysin Sirenën ata kanë fshehur Helenen e bukur nën lëkurën e bishtit të Sirenës, por, a është kjo zgjidhja e vetme për të ikur nga Truia Helenen e Bukur..?
Do ta shohim ne detaje imzh pas imazhi..
Në gjuhën franke ka mbetur kjo shprehje për ato femra të cilat zgjasin këmbën si kjo Helena këtu në ilustrimin sipër, kjo quhët një "grue" me sherré, e programuar për plane, femer intrigante me zgjuarsi si një;
="grua" (rosë) që latinët i thonë;
="piéd de la grue" =
="këmbë rosë", apo;
="rosë"+pié=rospijé ! kur i shtohet edhe nji (-r-);
=Helena ishe nji "Grua"=rrospijé !
Parisi e Hektori e ikin Helenen e cila edhe kjo ishte një Hyrije e hijeshme e cila jetonte e mbyllur në pallatin e Mikenës ?
Hymja kushtonte shtrenjtë, disa shitnin edhe pasurin e vetme që kishin për te parë Helenen e bukur, Mikena pasurohej derisa nji ditë paraqiten dy të panjohur, Parisi e Hektori dhe ua rrembyen këtë mrekulli që mikenasve iu sillte te ardhura kolosale..
Truia, la-bira-nti, s-pira-lia "vrima" "bira" ishte në në pallatin e Mikenës, Truia apo Troja, por si po shihet këtu, kjo "troja" paka kén vetem se nga mendja e poetëve ?
Kjo do thotë se; Truia ishte kjo vrima e Mikenës "truri" dhe zgjuarsija e njerëzimit e jo Troja e cila kurrë nuk paska ekzistua ?
==============================
për të parë hyrien e bukur djaloshi e shet dhin..për të parë hyrien e bukur djaloshi e shet dhin te njajtat imazhe i hasim edhe në Miken si ato tek vaza etruske..te njajtat imazhe i hasim edhe në Miken si ato tek vaza etruske..
te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..te njejtat imazhe si në sknat e Mikenes..
=========
E shohim aty ne ilustrim se si qëllimishtë Helena e provokon me këtë htrirje këmbe Sirenen që ta diktoje Hektori se; " ajo bukuroshe ka bishtë peshku prapa shpine e jo kembe" a ishte ky ishte plani deshiruar prej Helenes ?
=========
Nji ene tjeter, 600 vite para Cerveterit...me te njajtat ilustrime..?Nji ene tjeter, 600 vite para Cerveterit...me te njajtat ilustrime..?
=truia-truri-truni- trut- tru(franke) vrima ne tru)=vrima, memoria, zgjuarsija !=truia-truri-truni- trut- tru(franke) vrima ne tru)=vrima, memoria, zgjuarsija !
Hyrija e dheut dhe Helena e Trojes
=================================
Konkludimi se si erdhi deri tek zgjidhja e enigmes:
Rezultati i ilustrimit të vazës së Tragiatella zberthehët më në fund me dy fjalë të thënjëve të njohura në gjuhën shqipe :
=TRU-GRUE="tru i grua" (mençuria e gruas) !
="grua"(rosa) + tru-ia=
="tru gruaje"= (cerveaux de famme)
Qe edhe këtu provat;
Kur ti analizojmi këto dy versione rrefënjash si këtë nga tregimet e Drenicës sipas Anton Cetta dhe ilustrimin mbi vazën e Tragliatelli, çfarë do vrejmi aty dhe do kuptojmi se për çfarë bëhët fjalë në këto dy ersione ngjarjesh të lashta ?
Pergjegjia është tepër e thjeshtë;
Fjala është në dy rastet për =tru-gruaje= mençuria e zgjuarsia e femrës, e keni parë se si kjo Hyria tri herë e mashtron djaloshin me helmeten magjike, ai i ja dha asaj në besim kur ajo ia mshehi mënjiherë dhe e shporri përjashta, erdhi heren e dytë, edhe këtë herë Hyria (si Helena) fitojnë, Hyrija ia mori gjithë floririn edhe e shporri prapë perjashta, vetëm në fund ky djaloshi fiton, e nxjerr prej dhome Hyrijen dhe martohen si Parisi që ia arrijti bashkë me ndihmen e Hektorit ta nxjerrin Helenen prej Labirinti !
Pra këtu nuk ka spjegim tjetër në të dy rastet kemi Kodin e thjeshtë që është ky:
"TRUIA-GRUIA" !
Mençuria e femrës është si ajo e "grues" (rosës), e pam aty se si del Helena prej Labirintin nën mbulojen e shpendit që quhet "grua" (rosë) dhe e pam aty labirintin me formen e trurit që edhe shkruan sipër emri: "truia"=truri, trut ?
Si të spjegohet ndryshe kjo enigme vetem se përmes gjuhës shqipe pa dyshim !
Si është e mujtun kjo, askush deri më sot nuk ia ka arritur të zgjedhi këtë enigm përpos kësaj tentatives që bëra dhe e paraqita publikishtë këto ditë, ku për këte enigmen e Tragiatella kanë shkrua e shkretua studiues që prej 200 vitësh rreshtë duke nxjerrur teza mbi teza të ndryshme marrina mbi marrina e pa kurrfarë domethanje as rezultati, gjoja se, simbolika e ka këtë rregull apo atë etj.. m'the e të thash pa asnjë kuptim të duhur, kur, këtu është tepër e thjeshtë kjo;
Qe këtu provat,
Shife këmbën e Helenes se si e shtrin ajo sikur se e emiton një "grua" rosë, mirëpo shife tani edhe tjetren:
Nga e mori këtë mençuri ezgjuarsi Helena ?
Nga truri i saj e nxori këtë plan apo e kishte emituar dike më këtë rast ?
Jo, asaj iu kujtuan rosat që shtrijnë këmbët kur dilnin prej uji, sepse, në atë moment (aty Helena perfundon dhe kryen epshet e saj derisa ishte me Parisin kurse Hektori perball tyre aty afër edhe kryente dashni me një femër tjetër, pa e ditur se ajo nuk ishte si kjo Helena me dy këmbë por ajo kishte vetem se një dhe atë ishte një bishtë i Sirenes së detit, dhe tani, Helena e shfrytzon rastin, pasi që ky Parisi i pelqente së tepërmi, në mendje i ra se, kur rosat dalin nga uji ato shtrijnë njërën këmbë dhe se rivalja e saj Sirena e cila edhe ajo nga ftyra ishte shumë e bukur njisoj si Helena , e pamujtun të dallohen se cila është më e bukur, njëra apo tjetra, vetëm se një gjë nuk e dinte Hektori se asaj bukuroshes së tij i mungonin këmbët, prandaj, e vetma që e dinte ketë sekret ishte Helena dhe kjo tani qëllimishtë e shtrin këmbën (shikojeni aty imazhi me ngjyrë të kuqe) që t'ia shihte Sirena ku pastaj kjo, si gjithëmonë e shkreta nga nga xhelozia sepse nuk kishte këmbë por vetem se një bishtë peshku, Helena e kishte llogaritur mirë planin, duke ditur se kjo Sirena do të reagoje edhe ajo do ta emitoje gjetin e saj siç bëjnë edhe rosat "la grue" emitojnë njëra tjetren dhe pastaj grinden mes veti, gjoja se pse ti kopjove në mua etj..
Pra, nga kjo pakujdesi e saj Sirena e gjora harron që Hektori mund ta diktoje pra nga kjo pakujdesi e bën të njëjtin gjest siç e shtriu këmbën Helena gjoja se per t'ia kthyër pergjigjien Helenes, njesoj si fillojnë zënkat kështu edhe rosat njëra me tjetrën, mirëpo, menjëherë Hektori e heton se kjo nuk paska këmbë por paska një bishtë peshku dhe me shpejtësi (e shohim tek ilustrimi i zmadhuar) me dorën e tij të majtë e shofim se si ia terhjek Hektori asaj rroben nga gjoksi dhe papritmas trupi i Sirenes zbulohet me formën e nje gjysmë gruaje e gjysëmen tjetër peshkë !
Mjerishtë që Oliver Stone nuk më është drejtua që ta shkruanim skenarin se bashku për filmin "Troy" por do ta bëjmi nji film tonin pse jo, planet e labirintit tonë i kemi n'xhep, t'ja nisim prej fillimit edhe nji herë ta xhirojmi filmin si do të duhej të ishte, këtë herë sepse, aty me ikjen e Helenes në filmin "Troy" Oliver Stone e thur shumë dobët atë sken pa lidhje, sikur të zëvendesohej me këtë skenen që i mungonte do ishte më bindëse besoj, aty tek Stone e shofim disi ftohët atë ikje të famshme, aty Helena duket se erdhi në Trojë si e pikur prej qiellit..!
Hektori kur e sheh këtë gjysëm bishe mbetet i tronditur dhe e humb kontrollin, e kap Sirenen për fyti dhe e mbytë !
=========================
Kështu që Helena ia arrijti qëllimit të saj me sukses të cilën ditë e priste prej vitësh e mbyllur në këtë labirint dhe që se tani i erdhi rasti që të ikte nga
Që të tre dalin nga labirinti me emrin Truia dhe shpëtojnë pa u diktua !
aty me Parisin por, ajo e dinte mire se duhej patur kujdes, nuk guxonte të dilte Helena jashtë nga labirinti me bukurin e saj që kishe sepse do ishte rrezikë për të se të gjithë do ta njohin dhe me siguri do ta ndalonin, por, e vetmja mënyrë për të shpetuar gjallë pa u kapur nga labirinti ishte kjo që;
Me lëkuren e bishtit të Sirenës ishte e vetmja kjo zgjidhje që të shpetonte dhe dilte nga labirinti pa u diktua nga askushi, duke e emituar prapë edhe këtë të dytën herë "la grue" (rosën) që ishte shpend fetish i mikenasve, prandaj, me ndihmen e Parisit e Hektorit ia arrijnë të dalin që të tre nga labirinti, Helena e fshehur nën imazhin e "grua's" (rosës) e shofim në ilustrimin poshtë kjo është e ulur si "grua" emiton (rosën fetishe) e shohim të ulur mbi kali pas shpinës së Parisit, si princ ai është pa armë ku pas tyre vjen Hektori si një engjull mbrojtës hipur mbi kali dhe i armatosur me plotë merita e krenari mbanë kokën lartë, prapa tij mbetet Truia, frika, labirinti që është ferri she spiralja e jetës së tij mbetët ardhmërija, virtytet e larta të njeriut dhe mbi të gjithat, drejtësija !
Pse mbetët pra ende kjo Troja në kokat tona ?
Parisi e Hektori e ikin Helenen e cila ishte edhe kjo një Hyrije e hijeshme si në ato përrallat tona e cila jetonte e mbyllur në pallatin e Mikenës ?
Truia a ishte la-bira-nti, s-pira-lia "vrima" "bira" në pallatin e Mikenës ?
Mirëpo si e shohim këtu në ilustrim të kësaj vaze, kjo "troja" na qënka dalur vetem se nga mendja e poetëve ?
për Rilindjen ilire shqiptare, Dardan Leka 2015
=========================================
Pas pak kohe, u shpall lajmi në katër anët se dy prijsa te huaj i kishin rrëmbyër mbretit të Mikenës Hanuvatit (Agamemnonit ) hyrien e dheut !
Duhej të gjendet se kush ishin këta dy të panjohur që ia kishin arritur para hundës së tyre ta nxjerrin nga Truia e Mikenës Helenen e bukur ?
Hetimet kishin filluar, nuk vonoi shumë e lufta plasi shterngohuni ô burra se na iken Helenen nga Truja !
3. Bishti i peshkut të Sirenes së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshefur nën te si një zogë fetish ?
Parisi dhe Hektori kanë fshehur Helenen e bukur nën lëkurën e rosës, është kjo zgjidhja e vetme për të ikur nga Truia Helenen e Bukur..?
Në gjuhën franke ka mbetur kjo shprehje për ato femra që zgjasin këmbën si Helena, kjo quhët një ="grue" me sherré, e programuar për plane, me zgjuarsi si një;
= "grue" (rosë) i thonë; "piéd de la grue" = ="këmbë rose", apo;
= "rosë+pié=rrospijé !
"Grue"=rrospijé ?!Nuk na mbetet sot asgjë enigmatike pa gjetur zgjidhje, kur shihen muret e pallatit të Mikenës që perputhen me formen e këtij labirinti që i thonin Truia dhe për herë të parë mund të themi se dokumentohet ekzistenca e saj, që ishte në realitet kjo foleja që mbyllte enigmen e dashurisë me emrin "TRUIA" spirala shpi-ralja, "labira-nti", pallati ku ishte e mbyllur nji Hyrija që në rrefimet e Homerit e njohim me emrin Helena !
Duhej të gjendet se kush ishin këta dy të panjohur që ia kishin arritur para hundës së tyre ta nxjerrin nga Truia e Mikenës Helenen e bukur ?
Hetimet kishin filluar, nuk vonoi shumë e lufta plasi shterngohuni ô burra se na iken Helenen nga Truja !
3. Bishti i peshkut të Sirenes së flijuar bëhët i pershtatshëm për të fshefur nën te si një zogë fetish ?
Parisi dhe Hektori kanë fshehur Helenen e bukur nën lëkurën e rosës, është kjo zgjidhja e vetme për të ikur nga Truia Helenen e Bukur..?
Në gjuhën franke ka mbetur kjo shprehje për ato femra që zgjasin këmbën si Helena, kjo quhët një ="grue" me sherré, e programuar për plane, me zgjuarsi si një;
= "grue" (rosë) i thonë; "piéd de la grue" = ="këmbë rose", apo;
= "rosë+pié=rrospijé !
"Grue"=rrospijé ?!Nuk na mbetet sot asgjë enigmatike pa gjetur zgjidhje, kur shihen muret e pallatit të Mikenës që perputhen me formen e këtij labirinti që i thonin Truia dhe për herë të parë mund të themi se dokumentohet ekzistenca e saj, që ishte në realitet kjo foleja që mbyllte enigmen e dashurisë me emrin "TRUIA" spirala shpi-ralja, "labira-nti", pallati ku ishte e mbyllur nji Hyrija që në rrefimet e Homerit e njohim me emrin Helena !
Për ne dosja mbyllet këtu; Troja paska ekzistuar por në nji formë tjetër, dhe kuptohet se mesazhi i Homerit ishte i thjeshtë, ai i cili beson se ka femër jo të bukur gabohet, nga sirena gjysëm peshkë e gjysem femër, ka mundësi që të shendrrohet në nji femër të hijeshme vetem se duhet patur besim tek ajo !
Ndoshta do ishte e veshtire per disa që ti shtjellonin këto imazhe të cilat do ti ilustrojmi heratjera me nji zgjidhje edhe më të lartë të vizatimeve, presim pra nga ndonji vullntar ndoji propozim që imazhet të dalin sa më të kjarta, mundësishtë me pershkrime,
Jufaleminderit !
Jufaleminderit !
======================================================
Komente:
Dede Leka: Menoj se enigma doli dhe i ftoj te gjithe ta
japin menimin e tyne duke analizu me hollsi cdo spjegim te Dardanit ,
analize me logjike te ftofte dhe jo me shpirte.Ky ashte nji skenare
filmi te vertete !
Gjthmone ne nji perpjekje, qofte edhe shekullore, ne arritje dikush ka me kene vetem nji here i pari.
I ftoj te gjithe ta nimojne cashtjen me -- ide, analize, kritike, por vetem me menime te kthjellta , cilatdo qofshin ato, pro apo kunder , mjafton te jene te sinqerta dhe dashamirse .
O burra te mos bajme si politikanet, por si i ka hije urtise e mencunise njerzore.
Gjthmone ne nji perpjekje, qofte edhe shekullore, ne arritje dikush ka me kene vetem nji here i pari.
I ftoj te gjithe ta nimojne cashtjen me -- ide, analize, kritike, por vetem me menime te kthjellta , cilatdo qofshin ato, pro apo kunder , mjafton te jene te sinqerta dhe dashamirse .
O burra te mos bajme si politikanet, por si i ka hije urtise e mencunise njerzore.
Objekti i gjetun i gjetun flet jashtzakonisht
kjarte, zotsia ishte se kush e zbulon dhe spjegon i pari te verteten qe
ashte vizatu ne objekt.
Ky spjegim me duket i verteti, bindes dhe faktues !
Zotsia e jashtzakonshme u takon atyne qe nepermjet nji vazoje me shkru nji histori te tane te asaje epoke dhe e jashtzakonshmja e dyte ne mos gabohem i perket Dardanit qe arriti me e qite cullak te verteten !
Mikena nji histori Ilire dhe zbulohet nga nji pasardhes Ilir !
Ky spjegim me duket i verteti, bindes dhe faktues !
Zotsia e jashtzakonshme u takon atyne qe nepermjet nji vazoje me shkru nji histori te tane te asaje epoke dhe e jashtzakonshmja e dyte ne mos gabohem i perket Dardanit qe arriti me e qite cullak te verteten !
Mikena nji histori Ilire dhe zbulohet nga nji pasardhes Ilir !
Me qetsi te shohim zbulimin e studiuesit Dardan Leka dhe ta nxisim per ma tej !
=FUNDI I ENIGMES=
Cili është çelsi i kësaj Enigme ?
(shiqojeni me kujdes imazhin dhe në fund do ta kuptoni)
Pergjegjia e sakët e ka dhënë i vetmi Hektori pas dhjetë vite që ishte bërë luftë për të kerkuar zgjidhjen e kësaj Enigme !
Pse ishte Hektori i vetmi cili e hetoi në shpirtë bukurin e këmbës së Helenes?
A nuk ishte Hektori një njeri i butë, shpirtë mirë, i urtë, i kujdesëshëm ndaj gruas së tij Andromak dhe një prind i mirë për djalin Astinjaksin ?
Pse athua u ndëshkua Hektori më këtë veprim aty kur hyjnit e drejtuan tek Sirena, a nuk ishte shënjë ky se, nuk duhej të tradhtonte të dashuren e tij shpirtë mirë siç ishte Andromak, një grua që kishte të gjitha meritat, pse të shkonte tek një tjetër ?
E gjithë profesija e eposit Homerik sillet rrethë besnikërisë, vlerave njerëzore, dashurisë për të afërmit e tyre përmes metaforave që fshehin dy veprat e tij Iliada dhe Odiseja !
Enigma e labirintit Truia na e spjegon më së miri, me nji vizatim të thjeshtë ngacmon aty ku duhet mendjen e qënjës njerëzore në krahasim me qënjeve tjera: të menduarit !
Përmes kësaj Enigme e fshehur në labirint me emrin "Truia fshihet vetem se mendja e njeriut, ky është çelsi i kodit të nderit: arsyetimi që ka emrin "TRUI"-â=
Trûri i njeriut a nuk është edhe kjo një fjalë e cila spjegohët vetëm se me gjuhën popullore shqipe ?
A nuk janë =trût= e njeriut një sh-'trû'-fullog si ky labirinti me emrin Trûi-a?
Si do ta gjenim çelsin e kësaj Enigmes sikur mos ti kishim vë në arsyetim qelizat që posedon "Tru-iâ" që është vetëm se mendja jonë që fshihet tek gjuha franke me emrin "tru"-ia (vrima) é mémorjes?
Pra, ne nuk gjetem vetem se çelsin e enigmes së këtij ilustrimi por edhe çelsin e gjuhës shqipe, fjalen më të vjetër të shkruar mbi këtë vazë para 2600 vitësh, një deshmi që nuk shihet vetem se me sy por ndjehët vetem me "tru", pa patur tru nuk kemi as sy !
Pse të kërkohët Troja diku tjetër kur ajo është në trut tona, nën rrashtin e kokës sonë ?
Homeri ndoshta ishte i verbër po; ai kishte tru !
Ju faleminderit !
Për Rilindjen ilire shqiptare, Dardan Leka, 2015
====================================
No comments:
Post a Comment